خواب دیدن سیاوش

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

خواب دیدن سیاوش

	چهارم شب اندر برِ ماهروی	به خواب اندرون بود با رنگ و بوی.
2090	بلرزید و از خواب خیره بجست؛	خروشی برآورد چون پیلِ مست.
	همی داشت اندر برش خوب چهر؛	بدو گفت:«شاها! جه بودت؟» به مهر
	خروشید و شمعی برافروختند؛	برش، عود و عنبر همی سوختند.
	بپرسید زِ او دختِ افراسیاب،	که:«فرزانه شاها! چه دیدی به خواب؟»
	سیاوش بدو گفت:«کز خوابِ من،	لبت هیچ مگشای بر انجمن.
2095	چنان دیدم، ای سروِ سیمین! به خواب،	که بودی یکی بیکران رودِ آب؛
	یکی کوهِ آتش به دیگر کران؛	گرفته لبِ آب نیزه وران.
	ز یک سو شدی آتشِ تیز گرد؛	برافروختی ز او سیاووشْ کَرد.
	ز یک دست، آتش؛ز یک دست آب؛	به پیش اندرون پیل و افراسیاب.
	بدیدی مرا، رویْ کرده دُژم؛	دمیدی بر آن آتشِ تیزْ دم.»
2100	فریگیس گفت:«این جز از نیکُوی،	نباشد؛ یک امشب نگر نغنَوی!
	به گرسیوز آید همه بختِ شوم؛	شود کشته، بر دستِ خاقانِ روم.»
	سیاوش سپه را سراسر بخواند؛	به درگاهِ ایوان ، زمانی بماند.
	پسیچید و بنشست،خنجر به چنگ؛	طلایه فرستاد بر سویِ گنگ.
	دو بهره چو از تیره شب درگذشت،	سوارِ طلایه بیامد ز دشت،
2105	که:«افراسیاب و فراوان سپاه	پدید آمد از دور، تازان به راه.»
	ز نزدیکِ گرسیوز آمد نوند،	که:«بر چارۀ جان، میان را ببند؛
	نیامد، ز گفتارِ من هیچ سود؛	از آتش،ندیدم بجز تیره دود.
	نگر تا چه باید کنون ساختن!	سپه را کجا باید انداختن!»
	سیاوش ندانست بازارِ اوی؛	همی راست دانست گفتارِ اوی.
2110	فریگیس گفت:«ای خردمند شاه!	مکن هیچ گونه به ما در نگاه.
	یکی بارۀ گامزن برنشین؛	مباش ایچ ایمن به توران زمین.
	تو را زنده باید که مانی به جای؛	سرِ خویش گیر و کسی را مپای.»

.

.

.

.

نامه نوشتن سیاوش به افراسیاب

.

.

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

نامه نوشتن سیاوش به افراسیاب

2045	دبیر پژوهنده را پیش خواند؛	سخنهایِ آگنده را بَرفشاند.
	نخست آفریننده را یاد کرد؛	ز وامِ خِرد، جانش آزاد کرد.
	از آن پس خرد را ستایش گرفت؛	اَبَر شاه توران نیایش  گرفت،
	که:«ای شاهِ پُرداد و بهْ روزگار!	زمانه مبادا ز تو یادگار!
	مرا خواستی؛ شاد گشتم بدان،	- که بادا نشستِ تو با موبدان!
2050	دو دیگر فریگیس را خواستی؛	به مهر و وفا دل بیاراستی.
	فریگیس نالنده بود این زمان،	به لب، ناچَران و به تن ، ناچمان.
	بخفت و مرا پیش بالین ببست؛	میانِ دو گیتیش بینم نشست.
	مرا دل پر از رای و دیدارِ توست؛	که کشور پر از گنج و کَردار توست.
	ز نالندگی چون سبکتر شود،	فدایِ تنِ شاهِ کشور شود.
2055	بهانه مرا نیز آزارِ اوست؛	نهانم پر از درد و تیمارِ اوست.»
	چو نامه به مُهر اندر آمد، بداد	به زودی، به گرسیوزِ بد نژاد.
	دلاور سه اسپِ تکاور بخواست؛	همی تاخت یکسر شب و روز، راست.
	چهارم بیامد به درگاهِ شاه،	پر از بد زبان و روان پر گناه.
	فراوان بپرسیدش افراسیاب ،	چو دیدش پر از رنج و سر پر شتاب.
2060	«چرا با شتاب آمدی- گفت شاه:	چگونه سپردی چنین دورْ راه؟»
	ورا گفت:«چون تیره شد رویِ کار،	نشاید شمَردن به بد روزگار.
	سیاوش نکرد ایچ در من نگاه؛	پذیره نیامد مرا خود به راه.
	سخن نیز نشنید و نامه نخواند؛	مرا، پیشِ تختش، به پایان نشاند.
	از ایران، بدو نامه پیوسته بود؛	به ما بر درِ شهرِ او بسته بود.
2065	سپاهی ز روم و سپاهی زِ چین؛	همی هر زمان ،  بر خروشد زمین.
	تو در کارِ او گر درنگ آوری،	مگر باد از آن پس به چنگ آوری!
	اگر دیر گیری تو جنگ آورد؛	دو کشور ، به مردی ، به چنگ آورد؛
	وگر سوی ایران براند سپاه،	که یارد شدن پیشِ او کینه خواه؟
	تو را کردم آگه ز دیدارِ خویش؛	از این پس بپیچی  زِ کردارِ خویش.»
2070	چو بشنید افراسیاب این سخن،	بر او تازه شد روزگارِ کهن.
	به گرسیوز ، از خشم پاسخ نداد؛	دلش گشت پر آتش و سر چو باد.
	بفرمود تا برکشیدند نای،	همان صَنج و شیپور و هندیْ درای.
	بِرون آمد از گنگ، خندان بهشت؛	درختی ز کینه به نوّی بکشت.
	بدانگه که گرسیوزِ پرفریب	گران کرد بر زینِ دوالِ رِکیب،
2075	سیاوش به پرده درآمد به درد،	تنش لرز لرزان و رخساره زرد.
	فریگیس گفت:«ای گوِْ شیرْچنگ!	چه بودت که دیگر شده ستی، به رنگ؟«
	چنین پاسخ داد که:« ای خوبْروی!	به توران، سیه شد مرا آبِ روی
	بدین سان که گفتارِ گرسیوز است،	ز پرگار، بهرِه مرا مرکز است.»
	فریگیس بگرفت گیسو به دست؛	گل و ارغوان را ، به فندق، بخَست.
2080	پر از خون شد آن بُسَُّدِ مشکبوی؛	بکََفْت و پر از آب و خون کرد روی.
	همی مُشک بارید بر کوهِ سیم؛	دو لاله، ز خوشّاب، شد به دو نیم.
	همی کند موی و همی ریخت آب،	ز گفتار و کردارِ افراسیاب.
	بدو گفت:«کای شاهِ گردنفراز!	چه سازی، کنون؟ زود، یگشای راز.
	پدر خود دلی دارد از تو بدرد؛	از ایران ، نیاری سخن یاد کرد.
2085	سویِ روم، ره با درنگ آیدت؛	نپویی سویِ چین که ننگ آیدت.
	ز گیتی، که را گیری اکنون پناه؟	پناهت خداوندِ خورشید و ماه!
	ستم باد بر جانِ او ماه و سال،	کجا بر تنِ تو شود بدسگال!»
	همی گفت:«گرسیوز اکنو ن ز راه	همانا بیامد به نزدیکِ شاه.»

.

.

2045: «استاد ستایش از آفریننده را وامی پنداشته است که همواره بر گرد« دمی است و او می باید، به یاری خرد آن را بتوزد و بگزارد. سیاوش با توختن و گزاردن این وام، جانش را از بند می رهاند و  کاری را که بر او بایسته است به انجام میرساند.»کزازی-455

2051: ناچران و ناچمان :کنایه از بیماری  فریگیس که از خوردن می پرهیزد و توانا به راه رفتن نیست

2052: فریگیس در بستر بیماری است و من مجبورم کنارش باشم چون بیم آن دارم از دنیا برود

2057: دلاور: گرسیوز

2073: بهشت گنگ: شری که پایتخت افراسیاب بود.

2078:مرکز پرگار یک نقطه است که کنایه از هیچ بهره نداشتن است

باز آمدن گرسیوز به نزد سیاوش

.

.داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

.

باز آمدن گرسیوز به نزد سیاوش

1936	برآراست گرسیوزِ دامساز،	دلی پر زکینه، سری پر ز راز.
	چو نزدیکِ شهرِ سیاوش رسید،	ز لشکر، زباناوری برگزید.
	بدو گفت:«رَوْ؛ با سیاوش بگوی،	که:" ای با گهر ْ مهتر نامجوی!
	به جان و سرِ شاهِ توران سپاه،	به جانِ و سر و تاجِ کاوس شاه،
1940	که از بهرِ من برنخیزی ز گاه؛	نه پیشِ من آیی، پذیره به راه؛
	که تو ز آن فزونی به فرهنگ و بخت،	به فرّ و نژاد و به تاج و به تخت،
	که هر باد را بَست باید میان،	تهی کردن، آن جایگاهِ کَیان."»
	فرستاده نزدِ سیاوش رسید؛	زمین را ببوسید کو را بدید.
	چو پیغام گرسیوز، او را بگفت،	سیاوش غمی گشت اندر نِهفت.
1945	پر اندیشه بنشست، بیدار دیر؛	به دل، گفت:«رازی است این را به زیر.»
	چو گرسیوز آمد به درگاه ِ اوی،	پیاده بیامد ز ایوان به کوی.
	بپرسیدش از راه و از کارِ شاه،	ز رسم سپاه و تخت و کلاه.
	پیامِ سپهدارِ توران بداد؛	سیاوش ز پیغام او گشت شاد.
	چنین داد پاسخ که:«با یادِ اوی،	نتابم ز تیغ و ز الماس روی.
1950	من اینک کمر بر میان بسته ام؛	عنان با عنانِ تو پیوسته ام.
	سه روز اندر این گلشنِ نو بهار،	بباشیم و از باده گیریم کار؛
	که گیتی سپنج است، پر درد و رنج؛	بَد آن را که با غم بُوَد، در سپنج!»
	چو بشنید گفتِ خردمندْشاه،	بپیچید گرسیوزِ کینه خواه.
	به دل گفت:«ار ایدون که با من به راه	سیاوش بیاید به نزدیکِ شاه،
1955	بدین شیرْمردی و چندین خِِرَد	گُمانِ مرا زیر ِ پی بسْپَرَد.
	سخن گفتنِ من شود بی فروغ؛	شود، پیشِ وی، چارۀ من دروغ.
	یکی چاره باید کنون ساختن؛	دلش را به راهِ بد انداختن.»
	زمانی همی بود و خامُش بماند؛	دو چشمش به رویِ سیاوش بماند.
	فرو ریخت از دیدگان آبِ زرد؛	به آبِ دو دیده همی چاره کرد.
1960	سیاوش ورا دید پر آبْ چهر،	به سانِ کسی کو بپیچد ز مهر
	بدو گفت،نرم:«ای برادر! چه بود؟	غمی هست کآن را نشاید شنود.؟
	گر از شاهِ توران شده ستی دژم،	به دیده در آوردی از درد نم،
	من اینک همی با تو آیم به راه؛	کنم جنگ با شاهِ توران سپاه؛
	بدان تا ز بهرِ چه آزاردَت؛	چرا کِهتر از خویشتن داردت!
1965	وگر دشمنی آمده ستت پدید	که تیمار و رنجَش بباید کشید،
	من اینک، به هر کار یارِ توام؛	چو جنگ آوری مایه دارِ توام؛
	ور ایدون که نزدیکِ افراسیاب،	تو را تیره گشته ست بر خیره آب،
	به گفتارِ مردِ دروغ آزمای،	کسی برتر از تو گرفته ست جای،
	همه رازِ این کار با من بگوی؛	که تا باشمت، زاین غمان چاره جوی.»
1970	بدو گفت گرسیوز:«ای نامدار!	مرا این سخن نیست با شهریار.
	نه از دشمنی آمده ستم به رنج،	نه از چاره دورم به مردیّ و گنج.
	ز گوهر مرا در دل اندیشه خاست؛	که یاد آمدم آن سخنهای راست:
	نخستین ز تور اندر آمد بَدی،	که برخاست ز او فرّهِ ایزدی.
	شنیدی که با ایرجِ کم سخن،	به آغاز، کینه برافگند بُن؛
1975	وز آن جایگه، تا به افراسیاب،	ز کین، گشته توران و ایران خراب.
	به یک جای هرگز نیامیختند؛	ز بند و خرد، دور بگریختند.
	سپهدارِ توران از آن بتّر است؛	کنون، گاوِِ پیسه به چرم اندر است.
	ندانی تو خویِ بدش، بی گمان؛	بمان تا بیاید بدی را زمان.
	نخستین ز اغریرٍث اندازه گیر،	که بر دستِ او کشته شد خیرْخیرْ؛
1980	برادر، هم از کالبد هم ز پشت؛	چنان پر خرد بیگنه را بکشت!
	وز آن پس بسی نامور بیگناه	شده ستند، بر دست او بر تباه.
	مرا زین سخن ، ویژه، اندوه تست	- که بیدار دل بادی و تندرست!
	تو تا آمده ستی بدین بوم و بر،	کسی را نیامد ز تو بد به سر.
	همه مردمی جستی و راستی،	جهان را به دانش بیاراستی.
1985	کنون، خیره، اهریمنِ دلِْ گُسِل	ورا از تو کرده ست پر داغ دل.
	دلی دارد از تو پر از درد و کین؛	ندانم چه خواهد جهان آفرین!
	تو دانی که من دوستدارِ توام	به هر نیک و بد وِیژهْ یار توام.
	مبادا که فردا گمانی بَری،	که من بودم آگه از این داوری!»
	سیاوش بدو گفت:«مندیش از این؛	که یار است با من جهان آفرین.
1990	سپَهبد جز این کرد ما را امید،	که بر من شب آرَد به روزِ سپید!
	گر آزار بودیش در دل ز من	سرم برنیفراختی ز انجمن.
	ندادی به من کشور و تاج و گاه،	بر و بوم و فرزند و گنج و سپاه.
	کنون با  تو آیم به درگاه ِ اوی؛	درخشان کنم تیره گون ماهِ اوی.
	هر آنجا که روشن شود راستی ،	فروغَ دروغ آوَرَد کاستی.
1995	نمایم دلم را به افراسیاب،	درخشانتر از برْسپهر آفتاب.
	تو دل را بجز شادمانه مدار؛	روان را به بد در گمانه مدار.
	کسی کو دَمِ اژدها بسپَرَد،	ز رایِ جهان آفرین نگذرد.»
	بدو گفت گرسیوز:«ای مهربان!	تو او را بدان سان که دیدی، مدان؛
	دو دیگر به جایی که گردان سپهر	شود تند و چین اندر آرَد به چهر،
2000	خردمند را کرد باید فسون،	که از چنبرِ او سر آرد بِرون.
	بدین دانشِ و این دلِ هوشمند،	بدین بُرز بالا و رایِ بلند،
	ندانی همی چاره از مهر، باز؛	نباید که بختِ بد آید فراز!
	همه مر تو را بند و تُنبُل فروخت؛	به اَروند، چشمِ خرد را بدوخت:
	نخست آنکه داماد کردت، به دام؛	به خیره، شدی ز آن سخن شادکام؛
2005	دو دیگر کِت از خویشتن دور کرد؛	به رویِ بزرگان یکی سور کرد؛
	بدان تا تو گستاخ گشتی بدوی؛	فرو ماند ، اندر جهان، گفت و گوی.
	تو را هم ز اغریرثِ هوشمند،	فزون نیست خویشیّ و پیوند و بند.
	میانش، به خنجر به دو نیم کرد؛	سپه را به کردارِ بد بیم کرد.
	نِهانش بَتر ز آشکارا کنون؛	چنین دان و ایمن مشو ز او ، به خون
2010	مرا هر چه اندر دل اندیشه بود،	خَرَد بود و از هر دری پیشه بود،
	همان آزمایش بُد از روزگار	از این کینه ور تیره دل شهریار،
	همه یک به یک پیشِ تو راندم؛	چو خورشیدِ تابنده ، برخواندم.
	به ایران پدر را بینداختی؛	به توران زمین، جایگه ساختی.
	چنین دل بدادی به گفتار اوی؛	بگشتی همی گردِ تیمار اوی.
2015	درختی بُد این خود نشانده به دست،	که بُد بار او زهر و برگش کبَست.»
	همی گفت و مژگان پر از آب کرد،	پر افسون دل و لب پر از بادِ سرد.
	سیاوش نگه کرد خیره بدوی،	ز دیده نهاده، به رخ بر ، دو جوی.
	چو یاد آمدش روزگارِ گزند،	کز او بگسلد مهرْ چرخِ بلند،
	نماند بر او بر بسی روزگار،	به روز جوانی سر آیدش کار،
2020	دلش گشت پر درد و رخساره زرد؛	پر از غم روان، لب پر از بادِ سرد.
	بدو گفت:«هر چون همی بنگرم،	به پادْافرهِ بد نه اندر خورم.
	به گفتار و کردار از پیش و پس،	ز من هیچ ناخوب نشنید کس.
	چو گستاخ شد دست با گنجِ اوی،	بپیچد همانا دل از رنجِ اوی.
	اگر چه بد آید همی بر سرم،	ز رای و ز فرمان او نگذرم.
2025	بیایم کنون با تو من بی سپاه؛	ببینم که از چیست آزارِ شاه.»
	بدو گفت گرسیوز:« ای نامجوی!	تو را آمدن پیش او نیست روی.
	به پای، اندر آتش نباید شدن؛	نه پیشِ بلا داستانها زدن.
	همی خیره، بر بد شتاب آوری؛	سرِ بختِ خندان به خواب آوری.
	تو را من همانا ، بَسَم پایمرد؛	بر آتش یکی بر زنم بادِ سرد.
2030	یکی پاسخ نامه باید نبشت؛	پدیدار کردن ، همه خوب و زشت.
	ز کین گر ببینم سر ِ او تهی،	درخشان شود روزگارِ بهی.
	سواری فرستم به نزدیکِ تو؛	درخشان کنم رایِ تاریکِ تو.
	امید استم از کردگارِ جهان،	شناسندۀ آشکار و نهان،
	کز این بازگردد سوی راستی؛	شود دور از او کژّی و کاستی؛
2035	وگر بینم اندر سرش هیچ تاب،	هیونی فرستم، هم اندر شتاب.
	تو، زآن سان که باید، به زودی بساز؛	مکن کار بر خویشتن بر، دراز.
	نه دور است از ایدر، به هر کشوری؛	به هر نامداری و هر مهتری:
	صدو بیست فرسنگ از ایدر به چین،	همان سیصد و چل به ایران زمین.
	از این سو، همه دوستدار تواند؛	وگر بندۀ شهریارِ تواند؛
2040	وز آن سو، پدرآرزومند توست؛	جهان بنده و شهر پیوندِ توست.
	به هر سو یکی نامه ای کن دراز؛	پسیچیده باش و درنگی مساز.»
	سیاوش به گفتار او بنگرید؛	چنان، جانِ بیدار او بِغنوید.
	بدو گفت:«از این در که رانی سخن،	ز گفتار و رایت نگردم، ز بُن.
	تو خواهشگری کن؛ مرا ز او بخواه؛	همه راستی جوی و فرمان و راه».

.

.

.

.

بازگشت گرسیوز و بدگویی از سیاوش نزد افراسیاب

.

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

.

بازگشت گرسیوز و بدگویی از  سیاوش نزد افراسیاب

	چو نزدیک سالارِِ تورانْ سپاه	رسیدند و پرسید هر گونه شاه،
	فراوان سخن رفت و نامه بداد	بخواند و بخندید و زاو گشت شاد
	نگه کرد گرسیوز کینه دار	بدان تازه رخسارۀ شهریار
1850	همی بود یک دل پر از کین و درد	بدان گه که خورشید لاژورد
	همه شب بپیچید تا روز پاک	چو شب جامۀ تیره را کرد چاک
	سرِ مردِ کین اندر آمد ز خواب	بیامد به نزدیک افراسیاب
	ز بیگانه پردخت کردند جای	نشستند و جستند هر گونه رای
	بدو گفت گرسیوز:« ای شهریار!	سیاوش دگر دارد آیین و کار.
1855	فرستاده آمد ز کاوس شاه،	نِهانی، به نزدیک او چند راه.
	ز روم و ز چین، نیزش آمد پیام	همی یادِ کاوس گیرد، به جام
	بر او انجمن شد فراوان سپاه	بپیچد به ناگاه ، از او جانِ شاه
	اگر تور را دل نگشتی دُژم	ز گیتی بر ایرج  نکردی ستم
	دو کشور که چون آتش تیز وآب	به دل یک ز دیگر گرفته شتاب،
1860	تو خواهی کِشان خیره، جفت آوری	همی باد را در نهفت آوری!
	اگر کردمی بر تو این بد نِهان	مرا زشتْ نامی بُدی در جهان.»
	دلِ شاه از آن کار شد دردمند	پر از غم شد از روزگار گزند
	بدو گفت:« بر من  تو را مهر ِ خون	بجنبید و او بُد تو را رهنمون
	سه روز اندر این نامه رای آوریم	سخنهاش بهتر به جای آوریم.
1865	چو این رای گردد خِرَد را درست،	بگویم که درمان چه بایدْت جست.»
	چهارم چو گرسیوز آمد به در	کُلَه بر سر و تنگ بسته کمر
	سپهدار ِ توران ورا پیش خواند	ز کارِِ سیاوش، فراوان براند
	بدو گفت:« کای یادگار پشنگ	چه دارم جز از تو به گیتی به چنگ؟
	همه رازها بر تو باید گشاد	به ژرفی ببین تا چه آیدْت یاد
1870	از آن خوابِِ بَد چون دلم شد غمی،	به مغز اندر آورد لختی کَمی؛
	نبستم به جنگ ِ سیاوش میان	نیامد از او نیز ما را زیان.
	چو آن تخت ِ پر مایه پدرود کرد،	خرد تار کرد و مرا پود کرد.
	ز فرمان من یک زمان سر نتافت	چو از من چنان نیکوِیها بیافت.
	سپردم بدو کشور و گنج ِ خویش؛	نکردیم یاد از غم و رنج ِ خویش.
1875	به خون نیز، پیوستگی ساختیم؛	دل از کین ِ ایران بپرداختیم.
	بپیچیدم از گنج و فرزند روی	گرامیْ دو دیده سپردم بدوی.
	پس از نیکویها و هر گونه رنج	فِدی کردن کشور و تاج و گنج
	گر ایدون که من بد سگالم بر اوی	ز گیتی برآید یکی گفت و گوی
	بر او بر، بهانه ندارم به بد	گر از من بدو اندکی بد رسد،
1880	زبان برگشایند بر من مِهان؛	درفشی شوم در میانِ جهان.
	نباشد پسندِ جهان آفرین	نه نیز از بزرگانِ روی زمین
	ز دَد تیز دندان تر از شیر نیست	که اندر دلش بیم شمشیر نیست.
	اگر بچّه ای ز آنِ خود دردمند	ببیند، کند دادم  و دد را گزند.
	اگر ما بشوریم بر بیگناه،	پسندد چنین  داور هور و ماه؟
1885	ندانم جز آن کِش بخوانم به در؛	وز ایدر، فرستمْش سویِ پدر.
	اگر گاه جوید گر انگشتری،	از این بوم و بر بگسلد داوری.»
	بدو گفت گرسیوز:« ای شهریار	مگیر این چنین کار پر مایه خوار.
	از ایدر گر او سوی ایران شود	بر و بوم ما پاک ویران شود
	هر آنگه که بیگانه شد خویش ِ تو	بدانست رازِ کم و بیش تو
1890	چو جویی دگر ز او تو بیگانگی،	کنی رهنمونی به دیوانگی.
	یکی دشمنی باشد اندوخته	نمک را مَپَرْگَن تو بر سوخته.
	براین داستان زد یکی رهنمون	که:" آبی که از خانه آید برون،
	ندانند درمان ِ آن را به بند".	اگر بد نخواهی تو، بنیوش پند.
	نبینی که پروردگارِ ِ پلنگ	نبیند ز پرورده جز درد و جنگ؟
1895	چو افراسیاب آن سخن باز جست،	همه گفتِ گرسیوز آمد درست.
	پشیمان شد از رای و کردار خویش؛	همی تیره دانست بازارِ خویش
	چنین داد پاسخ که:« من زاین سخن	نه سر نیک بینم بلا را ،نه بُن
	بباشیم تا رازِ گردان سپهر	چگونه گشاید بدین کار، چهر
	به هر کار،  بهتر، درنگ از شتاب؛	بمان تا بتابد، براین، آفتاب
1900	ببینم که رایِ جهاندار چیست!	رخِ شمعِ چرخِ روان سویِ کیست!
	وگر سوی درگاه خوانمْش باز	بجویم سخن تا چه دارد براز!
	نگهبان او من بَسَم، بی گمان؛	همی بنگرم تا چه گردد زمان.
	چو از او کژّیی آشکارا شود	که ناچار دل بی مدارا شود
	از آن پس نکوهش نیاید ز کَس	مکافات بد جز بدی نیست پس.»
1905	چنین گفت گرسیوزِ کینه جوی،	که:«ای شاهِ بینا دلِ راستگوی!
	سیاوش بدان آلت و فرّ و بُرز	بدان ایزدی شاخ و آن تیغ و گرز،
	گر آید به درگاه تو با سپاه	شود بر تو بر  تیره خورشید و ماه.
	سیاوش نه آن است کِش دید شاه	همی ز آسمان برگذارَد کلاه
	فریگیس را هم ندانی تو باز،	که گویی شده ست از جهان بی نیاز.
1910	سپاهت بدو بازگردد  همه؛	بترسم که مانَد شُبان بی رمه!
	سپاهی که شاهی ببیند چُنُوی	بدان بخش و آن رای و آن ماهِ روی
	نخواهد از آن پس به شاهی تو را	بره گاهِ او را و ماهی تو را؛
	دو دیگر که از شهر آباد اوی	چنان بوم فرخنده بنیاد اوی
	تو خواهی که:" ایدر مرا بنده باش	به خواری، به مهر من آگنده باش!"
1915	ندیده ست کَس جفت با پیلْ شیر،	نه آتش دمان از بر و آبْ زیر.
	اگر بچّۀ شیر ِ ناخورده شیر	بپوشد کسی در میان حریر
	به گوهر شود باز، چون شد بزرگ؛	نترسد از آهنگ ِ پیل سترگ.»
	پس افراسیاب اندر آن بسته شد	غمی گشت و اندیشه پیوسته شد
	اکر باد خیره بجستی ز جای	مگر یافتی چهره و دست و پای !
1920	همی از شتابش بِهْ آمد درنگ؛	که پیروز باشد خداوندِ سنگ.
	ستوده نباشد سرِ بادْسار	بر این داستان زد یکی هوشیار:
	«سبکسار مردم نه والا بود	وگر چه گََوَی سروْبالا بود.»
	برفتند پیچان و لب پر سخن،	پر از کین دل از روزگارِ کهن.
	بر شاه رفتی زمان تا زمان	بداندیش گرسیوز بدگمان.
1925	ز هر گونه رنگ  اندر آمیختی؛	دلِ شاهِ توران برانگیختی؛
	چنین تا برآمد بر این روزگار	پر از درد و کین شد دلِ شهریار
	سپهبد چنان دید یک روز رای	که پردخت مانَد ز بیگانه جای
	به گرسیوز این داستان برگشاد	ز کار سیاوش بسی کرد یاد
	«تو را گفت از ایدر ، بباید شدن	بر ِ او فراوان بباید بُدَن
1930	بپرسیّ و گویی که:" ز آن جشنگاه،	نخواهی کرد همی کَس را نگاه؟
	بهشتی همانا بجنبد ز جای	یکی با فریگیس خیز،ایدر آی.
	نیاز است ما را به دیدار تو	بدان پر هنر جانِ بیدار تو
	بدین کوه ِ ما نیز، نخچیر هست	به جام زبر جد، می و شیر هست
	گذاریم یک چند و باشیم شاد؛	چو آیدْت از آن شهر ِ آباد یاد،
1935	به رامش بباش و به شادی ، خَرام؛	مَی و جام با من چرا شد حرام؟"»

.

.

.

هنر نمودن سیاوش پیش گرسیوز

.

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

هنر نمودن سیاوش پیش گرسیوز

	به بَر زد سیاوش بدان کار دست؛	به زین اندر آمد زِ تخت نشست.
	زره را به هم بر، ببستند پنج،	که از یک زره تن رسیدی به رنج.
1785	نهادند بر خطَّ آوردگاه	نظاره بر او بر،  ز هر سو سپاه
	سیاوش یکی نیزه شاهوار	کجا از پدر داشتی یادگار
	که در جنگ ِ مازندران داشتی	به زنجیر بر، نیزه بگذاشتی
	به آوردگه رفت نیزه به دست	عنان را بپیچید چون پیل ِ مست
	بزد نیزه و برگرفت آن زره	زره را نماند ایچ بند و گره
1790	از آورد نیزه برآورد راست؛	زره را بینداخت آن سو که خواست
	سواران ِ گرسیوز جنگ ساز	برفتند با نیزه های دراز
	فراوان بگشتند گِرد زره	ز میدان نَبَر شد زره یک گره
	سیاوش سپر خواست گیلی ، چهار	دو چوبین، دو از آهنِ آبدار
	کمان خواست با تیرهای خدنگ	شش اندر میان زد سه چوبه به چنگ
1795	یکی در کمان راند و بفشارد ران بر آن چار چوبین و ز آهن سپر	نظاره به گِردَش، سپاهی گران گذر کرد پیکانِ آن نامور
	بزد هم برآن گونه، ده چوبه تیر	بر او آفرین خواند بُرنا و پیر
	از آن ده یکی در گذاره نماند	همی هر کسی نام ِیزدان بخواند
	بدو گفت گرسیوز ای شهریار	به ایران و توران تو را نیست یار
1800	بیا تا من و تو به آوردگاه	بتازیم هر دو به پیشِ سپاه
	بگیریم هر دو دوالِ کمر	به کردار جنگی دو پرخاشخَر
	ز ترکان مرا نیست همتا ،کسی	چو اسپم نبینی ز اسپان بسی
	به میدان ما نیست همتایِ تو	هماورد تو ، گر به بالای تو
	گر ایدون که بردارم از پشت زین ،	تو را ،ناگهان بر زنم بر زمین
1805	چنان دان که از تو دلاورترم	به اسپ به مردی ز تو برترم
	وگر تو مرا برنهی بر زمین	نگردم به جایی که جویند کین
	سیاوش بدو گفت :«کاین خود مگوی	که تو مِهتری، شیر و پرخاشجوی
	همان اسبِ تو شاه ِ اسب من است	کلاه ِ تو آذرگشسب من است
	جز از تو،  ز ترکانِ کَسی برگزین	که با من بگردد نه بر رایِ کین
1810	بدو گفت گرسیوز :«کای نامجوی	ز بازی نشانی نیاید به روی».
	سیاوش بدو گفت :«کاین رای نیست نبرد دو تن جنگِ مردان بود	به میدان به نزدِ منَتَ جای نیست پر از خشم  اگر چهره خندان بود
	ز گیتی برادر تویی شاه را	همی زیر نعل آوری ماه را
	کنم هر چه گویی به فرمانِ تو	بر این نشکنم رای و پیمان تو
1815	ز یاران یکی شیر جنگی بخوان	بر این تیزْ تگ بارگی، برنشان.
	گر ایدون که رایت نبردِ من است	سرِ سرکشان زیر گردِ من است».
	بخندبد گرسیوز نامجوی؛	همانا خوش آمدْش گفتار اوی
	به ترکان چنین گفت :«کز سرکشان	که خواهد که گردد به گیتی نشان؟
	یکی با سیاوش نبرد آوَرَد؛	سر ِ سرکشان زیر گَرد آورد.
1820	سراینده بودند لب با گره	به پاسخ بیامد گرویِ زره
	«منم- گفت: شایستۀ کارکرد	اگر نیست او را کسی همنبرد.»
	سیاوش ز گفت ِ گروی زره	برو کرد پرچین ، رخان پر گره
	بدو گفت گرسیوز ای شهریار	ز گُُردان لشکر ورا نیست یار
	سیاوش بدو گفت کز تو گذشت	نبردِ  بزرگان مرا خوار گشت
1825	از ایشان دو یَل باید آراسته	به میدانْ نبرد ِمرا خواسته
	دگر سرکشی بود نامش دَمور	که همتا نبودش به توران به زور
	برفتند پیچان دمور و گُروی	سیاوش بدان هر دو، بنهاد روی
	به بندِ میانِ گرویِ زره	فرو برد چنگال و بر زد گره
	ز زین برگرفتش به میدان فگند	نیازش نیامد به بند کمند
1830	وز آن  پس بپیچید سوی دمور	گرفتش سر و گردن او به زور
	چنان خوارش از پشت زین بر گرفت	که گردان بماندند زو در شگفت
	چنان پیش گرسیوز آورد کَش	تو گفتی یکی مور دارد به کَش
	فرود آمد از اسب و بگشاد دست	پر از خنده بر تخت زرّین نشست
	برآشفت گرسیوز از کار ِ اوی	پر از غم شدش دل پر از رنگ، روی
1835	وز آن تخت زرّین به ایوان شدند	به کردار گُردان ایران شدند
	نشستند یک هفته با نای و رود	می آورد و رامشگران و سرود
	به هشتم به رفتن گرفتند باز	بزرگان و گرسیوزِ کینه ساز
	یکی نامه بنوشت نزدیکِ شاه	پر از لابه و پرسش ِ نیکخواه
	وز آن پس مر او را بسی هدیه داد	برفتند از آن شهر چون باد ، شاد
1840	به رهشان سخن رفت یک با دگر	از آن پر هنر شاه و زان بوم و بر
	چنین گفت گرسیوز ِکینه جوی یکی مردْ را شاهِ توران بخواند	که :«ما را از ایران بد آمد به روی که از ننگ ما را به خُوَی در نشاند
	دو شیر ژیان چون دمور و گُروی	که بودند گُُردان پرخاشجوی
	چنان زار و بیکار گشتند خوار	ز چنگال ِ ناپاک دلْ، یک سوار
	سرانجام از این ، بگذراند سخن	نه سر بینم این کار او را نه بُن.»
	چنین تا به درگاه افراسیاب	نرفت در آن جوی، جز تیره آب.

.

.

.

گردآورنده میترا حاجی 

.