افگندن سهراب رستم را

.

دل من همی با تو مهر آورد/ همی آبِ شرمم به چهر آورد 

سهراب

نگارگر: آیدین سلسبیلی

http://www.facebook.com/Shahnameh3d

شاهنامه خوان: مرتضی امینی پور

افگندن سهراب رستم را

	چو خورشیدِ تابان بگسترد فر،	سیه زاغ پرٌان بینداخت پر،
3100	تهمتن بپوشید ببرِ بیان،	نشست از برِ اژدهای ژیان.
	بیامد بدان دشتِ آوردگاه ؛	نهاده ، به سر بر، ز آهن کلاه.
	همه تلخی از بهرِ بیشی بُود	مبادا که با آز خویشی بُود!
	وز آن روی، سهراب با انجمن	هَمی می گُسارید، با رودْزن.
	به هومان چنین گفت:«کاین شیرْمرد	که با من همی گردد اندر نبرد
3105	زِ بالایِ من نیست بالاش کم؛	به رزم اندرون، دل ندارد دُژم.
	بَر و کتف و یالش همانند من؛	تو گویی نگارنده برزد رَسَن.
	ز پای و رِکیبش همی مهرِ من	بجنبد به شرم آورد چهرِ من،
	نشانهای مادر بیابم همی؛	به دل نیز لختی بتابم همی.
	گمانی برم من، که او رستم است؛	که چون او نَبرده، به گیتی کم است.
3110	نباید که من با پدر جنگجوی،	شوم؛ خیره، روی اندر آرم به روی!».
	بدو گفت هومان که:«در کارزار،	رسیده است رستم به من اَند بار.
	بدین رخش مانَد همی رخشِ اوی؛	ولیکن ندارد پَی و پخشِ اوی».
	بپوشید سهراب خَفتانِ رزم؛	سرش پُر ز رزم و دلش پر ز بزم
	بیامد خروشان بدان دشتِ جنگ،	به دست اندرون ، چرخ و تیرِ خدنگ.
3115	ز رستم بپرسید خندان دو لب؛	تو گفتی که با او به هم بود، شب،
	که:«شب چون بُدی؟ روز چون خاستی؟	ز پیکار، بر دل ، چه آراستی؟
	زِ تن دور کن بَبر و شمشیرِ کین،	بزن جنگ و بیداد را بر زمین.
	بیا تا نشینیم هر دو به هم؛	به می تازه داریم رویِ دُژم.
	به پیشِ جهاندار، پیمان کنیم؛	دل از جنگ جستن پشیمان کنیم.
3120	بمان تا کسی دیگر آید به رزم؛	تو با من بساز و بیارای بزم.
	دلِ من  همی با تو مهر آورد؛	همی آبِ شرمم به چهر آورد.
	همانا که داری ز نیرم نژاد؛	بکن، پیشِ من، گوهرِ خویش یاد.
	مگر پورِ دستانِ سامِ یلی؛	گُزین نامور رستم زاولی!».
	بدو گفت رستم که:«ای نامجوی!	نبودیم هرگز بدین گفت و گوی.
3125	ز کُشتی گرفتن سخن بود، دوش؛	نگیرم فریبِ تو؛ زین در مکوش.
	نه من کودکم، گر تو هستی جوان؛	به کُشتی کمر بسته ام بر میان.
	بکوشیم و فرجام کار آن بُود،	که فرمان و رایِ جهانبان بُوَد.
	بسی گشته ام در فراز و نشیب؛	نی ام مرد دستان و بند و فریب».
	بدو گفت سهراب:«کز مردِ پیر،	نباشد سخن زین نشان دلپذیر.
3130	مرا آرزو بُد که در بسترت،	برآید بهنگام هوش از بَرَت؛
	کسی کز تو مانَد سُتودان کند؛	بپرٌد روان ، تن به زندان کند.
	اگر هوشِ تو زیرِ دستِ من است،	به فرمان یزدان بیازیم دست».
	از اسپانِ جنگی فرود آمدند؛	هشیوار با گَبر و خُود آمدند.
	ببستند بر سنگ اسپِ نبرد؛	برفتند هر دو، سرانْ پر ز گرد.
3135	چو شیران به کُشتی برآویختند؛	ز تنها، خُوَی و خون همی ریختند.
	بزد دستْ سهراب، چون پیلِ مست؛	برآوردش از جای و بنهاد، پست،
	به کردارِ شیری که بر گورِ نر،	زند دست و گور اندر آید به سر.
	نشست از برِ سینۀ پیلتن،	پر از خاک چنگال و روی و دهن.
	یکی خنجری آبگون برکشید؛	همی خواست از تن سرش را برید.
3140	نگه کرد رستم؛ به آواز گفت،	که:«این راز باید گشاد از نهفت».
	به سهراب گفت ای یلِ شیرگیر!	کمند افگن و گُرد و شمشیرگیر!
	دگرگونه تر باشد آیین ما؛	جز این باشد آرایشِ دینِ ما.
	کسی کو  به کُشتی نبرد آورد،	سرِ مهتری زیرِ گَرد آورد،
	نخستین که پشتش نهد بر زمین،	نبرٌد سرش، گرچه باشد بکین.
3145	اگر بارِ دیگرْش زیر آورد،	به افکندنش، نامِ شیر آورد؛
	روا باشد ار سر کُنَد ز او جدا؛	چنین بود، تا بود، آیین ما».
	بدین چاره از چنگِ آن اژدها،	همی خواست کآید ز کشتن رها.
	دلیر و جوان سر به گفتارِ پیر،	بداد و ببود این سخن دلپذیر.
	رها کرد از او دست و آمد به دشت؛	به دشتی که بر پیشش آهو گذشت،
3150	همی کرد نخچیر و یادش نبود،	از آن کس که با او نبرد آزمود.
	همی دیر شد باز؛ هومان چو گَرد،	بیامد بپرسید از او، وز نبرد.
	به هومان بگفت آن کجا  رفته بود؛	سخن هر چه رستم بدو گفته بود.
	بدو گفت هومانِ گُرد:«ای جوان!	به سیری رسیدی همانا، ز جان.
	دریغ این بر و برزْ بالایِ تو!	رِکیبِ دراز و یلیْ پایِ تو
3155	هزبری که آورده بودی به دام،	رها کردی از دام و شد کار خام.
	نگه کن کز این بیهده کارْکرد،	چه آرَد به پیشت، به دیگر نبرد!»
	بگفت و دل از جانِ او برگرفت؛	براند و همی ماندْ اندر شگفت.
	به لشکرگه خویش بنهاد روی،	بخشم و پر از غمْ دل از کارِ اوی.
	نکو گفت، از این روی آموزگار	که:«دشمن مدار، ار چه خُرد است، خوار».
3160	چو رستم زِ چنگِ وی آزاد گشت،	بسانِ یکی تیغِ پولاد گشت.
	خرامان بشد سوی آبِ روان،	چنانچون شده باز یابد روان.
	بخورد آب و روی و سر و تن بشست؛	به پیشِ جهان آفرین شد، نخست.
	همی خواست پیروزی و دستگاه؛	نبود آگه از بخشِ خورشید و ماه،
	که:چون رفت خواهد سپهر، از برش؛	بخواهد ربودن کلاه از سرش؛
3165	وز آن آب چون شد به جایِ نبرد،	پر اندیشه بودش دل و رویْ زرد.
	همی تاخت سهراب، چون پیلِ مست،	کمندی به بازو کمانی به دست.
	گرازان و بر گور نعره زنان؛	سمندش جهان و جهان را کَنان.
	غمی گشت و ،ز او ماند اندر شگفت؛	ز پیکارش، اندازه ها بر گرفت.
	چو سهراب باز آمد، او را بدید؛	ز بادِ جوانی دلش بردمید.
3170	چنین گفت:«کای رَسته از چنگِ شیر!	جدا ماندی از زخمِ شیرِ دلیر».

.

.

3099-فر: فروغ و روشنایی 

         سیه زاغ  :استعاره ای آشکار از شب

3100-ببر بیان:

اژدهای ژیان: استعاره ای آشکار از رخش

3102: همۀ تلخکامیها از فزون جویی است و هر گز مباد که کسی با فزون جویی و آزمندی پیوندی داشته باشد

3103-رودزن: نوازنده رود(نوعی ساز زهی)

3106-رسن: ریسمان- طناب

رسن زدن: اندازه زدن

3110-اند: چند

3112- پی و پخش: تاب و توان

3112-3106:سهراب آنچه در فکرش می گذرد با هومان در میان می گذارد . از دید سهراب قد و بالی او با رستم یکی است و در ضمن در دلش مهری نسبت به رستم احساس می کند . از آنجایی که هومان مامور افراسیاب بود تا سهراب رستم را نشناسد ، این فکر را از سر سهراب بیرون می کند

3114-چرخ:کمانِ سخت

..

ک: 127

باز گشتن رستم و سهراب به لشکرگاه(3034-3098)

شاهنامه خوان: مرتضی امینی پور

.

باز گشتن رستم و سهراب به لشکرگاه

	برفتند و روی هوا تیره گشت؛	ز سهراب، گردون همی خیره گشت.
3035	تو گفتی  ز جنگش سرشت آسمان؛	نیاساید از تاختن، یک زمان؛
	وگر باره،زیر اندرش، ز آهن است؛	شگفتی روان است و رویینْ تن است .
	شبِ تیره آمد سوی لشکرش،	میان سوده از بند و ز آهن برش.
	به هومان، چنین گفت:«کامروز، هور	برآمد؛ جهان کرد پر جنگ و شور.
	شما را چه کرد آن سوارِ دلیر،	که یالِ یلان داشت و آهنگِ شیر؟
3040	بدو گفت هومان که:«فرمانِ شاه	چنان بُد کز ایدر نجنبد سپاه.
	همه کارِ ما سخت ناساز بود؛	به آوَرْد گشتن به آغاز بود.
	بیامد یکی مردِ پرخاشجوی؛	بدین لشکری گٌشن بنهاد روی.
	تو گفتی ز مستی کنون خاسته است؛	وگر رزم با یک تن آراسته است».
	چنین گفت سهراب:«کو زین سپاه،	نکرد از دلیران کسی را تباه؛
3045	از ایرانیان من بسی را کشته ام؛	زمین را به خون، چون گِل،آغشته ام.
	کنون روزِ فرداست روزِ بزرگ؛	پدید آید از میش یکباره، گرگ.
	به شب جامِ می باید آراستن؛	بباید به می،غم ز دل کاستن».
	وز آن روی، رستم به لشکر رسید؛	سخن راند با گیو و گفت و شنید،
	که:«امروز سهرابِ جنگ آزمای	چگونه، به جنگ، اندر آورد پای؟»
3050	چنین گفت با پهلوان گُردْ گیو:	«کز آن گونه هرگز ندیدیم نیو.
	بیامد، دمان، تا به قلبِ سپاه؛	ز لشکر برِ توس شد، کینه خواه؛
	که او بود بَر زین و نیزه به دست؛	چو گرگین فرود آمد، او برنشست.
	همان گه که با نیزه او را بدید،	به کردارِ شیرِ ژیان، بردمید.
	عمودی خمیده بزد بَرَ برش؛	ز نیرو بیفتاد تَرگ از سرش.
3055	نتابید با او ؛ بتابید روی؛	شدند از دلیران بسی، جنگجوی.
	ز گُردان، کسی مایۀ وی نداشت؛	جز از پیلتن پایۀ وی نداشت.
	هم آیین پیشین نگه داشتیم؛	سپه را بر او هیچ نگماشتیم.
	سواری نشد، پیشِ او، یک تنه؛	همی تاخت از قلب تا میمنه».
	غمی گشت رستم ز گفتارِ اوی؛	برِ شاه کاوس بنهاد روی.
3060	چو کاوسْ کی پهلوان را بدید،	برِ خویش نزدیک جایش گزید.
	ز سهراب، رستم زبان برگشاد؛	ز بالا و زورش، همی کرد یاد،
	که:«کَس، در جهان، کودکِ نارسید	بدین شیرْمردی و گُردی ندید.
	به بالا، ستاره بساید همی؛	تنش را زمین برگراید همی.
	دو بازو و رانش ز رانِ هیون،	همانا که دارد ستبری فزون.
3065	به گرز و به تیغ و به تیر و کمند،	ز هر گونه ای آزمودیم بند.
	به فرجام ، گفتم که:"من، پیش از این،	بسی گُرد را برگرفتم زِ زین".
	گرفتم دوالِ کمربندی اوی؛	بیفشاردم سخت پیوندِ اوی.
	همی خواستم کِش ز زین بر کَنَم؛	چو دیگر کَسانش به خاک افکنم.
	گر از بادْ جنبان شود کوهِ خار،	بجنبید بر زین بر آن نامدار.
3070	چو فردا بیاید به دشتِ نبرد،	به کُشتی همی بایدم چاره کرد.
	بکوشم؛ ندانم که پیروز کیست؛	ببینیم تا رای یزدان به چیست!
	کز اوی است پیروزی و دستگاه؛	هم او آفرینندۀ هور و ماه».
	بدو گفت کاوس:«یزدان پاک	تنِ بدسگال اندر آرَد به خاک.
	من امشب، به پیشِ جهانْ آفرین،	بمالم رخ حویشتن بر زمین.
3075	کند تازه، این بار، کامِ تو را؛	بر آرد به خورشید نامِ تو را».
	بدو گفت رستم که :«با فرٌِ شاه،	برآید همه کامۀ نیکخواه».
	به لشکرگهِ خویش بنهاد روی،	پر اندیشه مغز و سرش کینه جوی.
	زُواره بیامد، خَلیده روان،	که:«امروز چون رفت بر پهلوان؟»
	از او خوردنی خواست رستم نخست؛	پس آنگه از اندیشگان دل بشست.
3080	چنین راند پیش برادر سَخُن،	که:«بیدار دل باش و سستی مکن.
	به شبگیر چون من به آوردگاه	رَوَم پیش آن تُرکِ ناوردْ خواه،
	همی باش بر پیش ِ پرده سرای،	چو خورشیدِ تابان برآید زِ جای.
	گر ایدون که پیروز باشم به جنگ،	بدان دشتِ کین برنسازم درنگ،
	بیاور سپاه و درفشِ مرا؛	همان ساز و زرٌینه کفش مرا؛
3085	وگر خود دگرگونه گردد سَخُن،	تو زاری مساز و نژندی مکن.
	مباشید یک تن بدین رزمگاه؛	میارید، از آن پس، سوی رزم راه.
	سراسر سوی زاولِستان شوید؛	از ایدر، به نزدیک دستان شوید.
	تو خرسند گردان دلِ مادرم؛	چنین رانْد گردنده چرخ از برم.
	بگویش که:"دل را در این غم مبند؛	مشو جاودانه ز مرگم نژند؛
3090	که کَس در جهان جاودانه نماند؛	ز گردون مرا خود بهانه نماند.
	بسی دیو و شیر و نهنگ و پلنگ	تبه شد به چنگم، به هنگامِ جنگ.
	بسی بارۀ دژ که کردیم پست؛	نیاورْد کس دستِ من زیرِ دست.
	درِ مرگ، آن کَس بکوبد که پای	به اسپ اندر آرَد؛ بجنبد ز جای.
	اگر سال گشتی فزون از هزار،	همین بود راه و همین بود کار".
3095	چو خرسند گردد، به دستان بگوی،	که:"از شاهِ گیتی، مَبَرتاب روی.
	اگر جنگ سازد تو سُستی مکن؛	چنان رَو که رانند از این در، سَخُن.
	همه مرگ راایم، پیر و جوان؛	به گیتی نَماند کسی جاودان"».
	ز شب نیمه گفتارِ سهراب بود؛	دگر نیمه آرامش و خواب بود.

.

.

.

.ک:126

نوروز و شاهنامه خوانی

 با درود به دوستان گرامی 

نوروز آمد و ما با خوشی و ناخوشی هایمان همراهش شدیم. امیدوارم سالی پر از نیکی داشته باشید. از همراهی شما در سال و سالهای پیشین بسیار سپاسگزارم.

کم کم باید شاهنامه ها را باز کنیم و با یاری شما داستان ها را دنبال کنیم.

پیروز باشید.