هفت خوان- خوان یکم1157-1183

نگاره از سلطان محمد- شاهنامه شاه طهماسبی

هفت خوان- خوان یکم

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

خوان یکم

جنگ رخش با شیر

1158	برون آمد آن پهلو ، از نیمروز ؛	همی رفت ،شادان رخ و دلفروز.
	دو روزه به یک روز بگذاشتی ؛	شبِ تیره را روز پنداشتی .
1160	بر این سان، همی رخشِ پوینده راه	شتابنده روز و شبانِ سیاه.
	تنش چون خورش خواست، بر پشت بور،	یکی دشت پیش آمدش، پر ز گور .
	یکی رخش را تیز بنمود ران ؛	سبک شد عِنان و رِکیبش گران .
	کمند و تگِ رخش و رستم سوار !	نیابد از او دام و دد زینهار .
	کمندِ کَیانی بیانداخت شیر؛	به حلقه در آورد گورِ دلیر.
1165	ز پیکانِ تیر آتشی برفروخت ؛	بر او،خار و خاشاک چندی بسوخت .
	بر آن آتش، آن گور بریانش کرد ،	از آن پس که بی پوست و بی جانش کرد .
	بخورد و بینداخت ز او استخوان ؛	همین بود دیگ و همین بود خوان.
	لگام از سرِ رخش برداشت ،خوار ؛	گیا دید و بگذاشت در مرغزار .
	یکی نیستان بستر ِخواب ساخت؛	درِ بیم را جایِ ایمن شناخت.
1170	در آن نیستان، بیشۀ شیر بود ،	که پیلی نیارستی آن نَی پَسود .
	چو یک پاس بگذشت، درٌنده شیر	به سویِ کُنام ِخود آمد، دلیر.
	برِ نَی، یکی پیلتن خفته دید؛	به پیشش، یکی شیر آشفته دید.
	«نخست اسپ را -گفت :باید شکست ؛	چو خواهم، سوارم خود آید به دست».
	سویِ رخشِ رخشان بیامد دمان	چو آتش بجوشید رخش آنزمان
1175	دو دست اندر آورد و زد برسرش	همان تیز دندان به پشت اندرش
	همی زدش بر خاک، تا خاک پاره کرد ؛	ددی را چنان، خوار و بیچاره کرد .
	چو بیدار شد رستم تیز چنگ ،	جهان دید بر شیر تاریک و تنگ ،
	چنین گفت با رخش کای هوشیار !	که گفتت که" با شیر کن کارزار ؟"
	اگر کشته گشتی تو در چنگِ اوی ،	مر این گرز و این مغفر کینه جوی ،
1180	چگونه کشیدی به مازندران ،	کمند و کمان تیر و گرزِ گران ؟
	سرم گر ز خواِب خوش آگه شدی ،	تو را رزم با شیر کوته شدی ».
	چو خورشید برزد سر از تیره کوه ،	تهمتن زخوابِ خوش آمد ستوه.
	زیزدان نیکی دِهِش کرد یاد؛	رخ رخش بسترد و زین برنهاد.

واژه ها

1158:پهلو: در معنی پهلوان و دلاور است

نیمروز :نام دیگر سیستان

نیمروز به معنی جنوب است و سیستان بدان روزی بدین نام خوانده شده است که از سرزمینهای جنوبی ایران است.

1161:بور: رخش

1162: یکی رخش را تیز بنمود ران:یعنی رستم رانش را به رخش می فشارد و رخش تندتر می تازد

1164-شیر استعاره آشکار از رستم

1171- پاس: یک هشتم شبانه روز