خواب دیدن افراسیاب و هراسیدن او

.

.

.

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

.

	بر ایشان به شادی گذر کرد روز؛	چو از چشم شد هورِ گیتی فروز،
695	به خواب و آرامَش آمد شتاب؛	بغلتید بر جامه افراسیاب.
	چو یک پاس بگذشت از آن تیره شب،	چنانچون کسی باز گوید ز تب،
	خروشی بر آمد ز افراسیاب؛	بلرزید ، بر جایِ آرام و خواب.
	پرستندگان تیز برخاستند؛	خروشیدن و غلغل آراستند.
	چو آمد به گرسیوز آن آگهی،	که تیره شد آیینِ تخت و شَهی،
700	به تیزی، بیامد به نزدیک ِ شاه؛	ورا دید بر خاک خفته به راه.
	به بر درگرفتش بپرسید از اوی،	که:«این داستان با برادر بگوی.»
	چنین داد پاسخ که:« پرسش مکن؛	مگو، این زمان، هیچ با من سخُن؛
	بِدان تا خرد باز یابم یکی،	به بر گیر و سختم بدار اندکی.»
	زمانی برآمد؛ چو آمد به هوش،	جهان دید با ناله و با خروش.
705	نهادند شمع و برآمد به تخت؛	همی بود لرزان، به سانِ درخت.
	بپرسید گرسیوز از نامجوی،	که:«بگشای لب؛ واین شگفتی بگوی.»
	چنین گفت پرمایه افراسیاب،	که:«هرگز کسی این نبیند به خواب،
	چنانچون، شبِ تیره، من دیده ام؛	ز پیر و جوان نیز، نشنیده ام.
	بیابان پر از مار دیدم به خواب	جهان پر زگَرد؛ آسمان پر عقاب.
710	زمین خشکْ شَخٌی که گفتی سپهر	بدو، تا جهان بود، ننمود چهر.
	سراپردۀ من زده بر کران؛	به گِردَش، سپاهی ز گُندآوران.
	یکی باد برخاستی پر ز گرد؛	درفشِ مرا سرنگونسار کرد.
	برفتی، ز هر سو ، یکی جویِ خون؛	سراپرده و خیمه گشتی نگون؛
	وز این لشکر من، فزون از هزار	بریده سران و تن افگنده خوار.
715	سپاهی از ایران چو بادِ دمان،	چه نیزه به دست و چه تیر و کمان؛
	همه نیزه هاشان سر آورده بار؛	وز آن ، هر سواری سری بر کنار.
	برِ تختِ من تاختندی سوار	سیه پوش و نیزه  وران صد هزار.
	برانگیختندی زِ جایِ نشست؛	مرا تاختندی همی بسته دست.
	نگه کردمی نیک  هر سو بسی؛	زپیوسته ، پیشم نبودی کسی.
720	مرا پیش کاوس بردی دوان،	یکی بادْسرْ نامورْ پهلوان.
	یکی تخت بودی چو تابنده ماه؛	نشسته بر او، گِرد، کاوس شاه.
	دو هفته نبودی ورا سال بیش؛	چو دیدی مرا بسته در پیشِ خویش،
	دمیدی، به کَردارِ غرٌنده میغ؛	میانم به دو نیم کردی، به تیغ.
	خروشیدمی من فراوان ز درد؛	مرا ناله و درد بیدار کرد.»
725	بدو گفت گرسیوز:«این خوابِ شاه	نباشد جز از کامۀ نیکخواه.
	همه کامِ دل باشد و تاج و تخت؛	نگون گشته، بر بدسگالِ تو بخت
	گزارندۀ خواب باید کسی،	که از دانش اندازه دارد بسی.
	بخوانیم بیدارْدلْ موبدان،	ز اخترشناسان و از بخردان.»
	هر آن کس کز این دانش آگاه بود،	پراگنده، گر بر درِ شاه بود،
730	شدند انجمن بر درِ شهریار،	بدان تا چِرا کردشان خواستار.
	چنین گفت با نامورْ موبدان،	که:«ای پاکدلْ نیکْ پی بخردان!
	گر این خواب و گفتارِ من در جهان	ز کس بشنوم آشکار و نِهان،
	یکی را نمانم سر و تن به هم،	اگر زین سخن بر لب آرند دَم.»
	(ببخشیدشان بیکران زرٌ و سیم،	بدان تا نباشد کسی ز او به بیم)
735	وز آن پس، بگفت آنچه در خواب دید؛	چو موبد ز شاه آن سخنها شنید،
	بترسید و از شاه زنهار خواست،	که:«این خواب را کی توان گفت راست،
	مگر شاه با بنده پیمان کند؛	زبان را، به پاسخ ، گروگان کند،
	که زین در سخن هرچه داریم یاد،	گشاییم برِ شاه و یابیم داد.»
	به زنهار دادن زبان داد شاه،	کز آن بد از ایشان نبیند گناه.
740	زباناوری بود بسیار مغز،	کجا برگشادی سخنهایِ نغز.
	چنین گفت:«کز خواب شاهِ جهان،	کنم آشکارا بر او بر، نِهان.
	به بیداری اکنون سپاهی گران	از ایران بیاید دلاورْسران.
	یکی شاهزاده به پیش اندرون؛	جهاندیده با او بسی رهنمون.
	بر آن طالعش بر، گُسی کرد شاه،	که این بوم گردد، به ما بر ، تباه.
745	اگر با سیاوش کند شاه جنگ،	چو دیده شود رویِ گیتی، به رنگ.
	ز ترکان،نماند کسی پارسا؛	غمی گردد از جنگ او، پادشا؛
	وگر او شود کشته بر دستِ شاه،	به توران نماند سرِ تاج و گاه.
	سراسر پر آشوب گردد زمین،	ز بهرِ سیاوش، به جنگ و به کین.
	از این سان گذر کرد خواهد سپهر،	گهی پر زخشم و گهی پر ز مهر.»
750	غمی شد چو بشنید افراسیاب؛	نکرد ایچ بر جنگ جستن شتاب
	به گرسیوز، آن رازها برگشاد؛	نهفته سخنها بسی کرد یاد؛
	که:«گر من به جنگ سیاوش سپاه،	نرانم، نیاید کسی کینه خواه.
	نه او کشته آید، به جنگ و نه من؛	برآساید از گفت و گو انجمن؛
	نه کاوس خواهد ز من نیز کین،	نه آشوب گیرد سراسر زمین.
755	به جای جهان جستن و کارزار،	مبادم جز از آشتی هیچ کار!
	فرستم به نزدیکِ او سیم و زر،	همان تاج و تخت و فراوان گُهر.
	منوچهر گیتی ببخشید، راست؛	هم او بهرۀ خویشتن کم نخواست؛
	از آن نیز کوته کنم دستِ خویش،	زمینی که بخشیده بودند پیش؛
	مگر کاین بلاها زمن بگذرد	ز آب این دو آتش فرو پژمرد!
760	چو چشم زمانه بدوزم به گنج،	سزد گر سپهرم نخواهد برنج.
	نخواهم زمانه جز آن کو نبشت؛	چنان رُست باید که گردون بِکشت.»
	چو بگذشت نیمی، ز گردان سپهر	درخشنده خورشید بنمود چهر؛
	بزرگان به درگاه شاه آمدند؛	پرستنده و با کلاه آمدند.
	یکی انجمن ساخت با بخردان،	هشیوار کارآزموده ردان.
765	بدیشان چنین گفت :«کز روزگار،	نبینم همی بر جز از کارزار.
	بسا نامداران که بر دستِ من	تبه شد به جنگ، اندر آن انجمن!
	بسی شارستان گشت بیمارستان!	بسی گلستان نیز شد خارستان!
	بسا باغ کآن رزمگاه من است!	به هر سو نشان سپاه من است.
	ز بیدادی شهریارِ جهان،	همه نیکویها شود در نهان.
770	نزاید بهنگام، بر دشت،گور؛	شود بچه ی باز را چشم کور.
	ببرد ز پستان نخچیر شیر؛	شود آب، در چشمه ی خویش، قیر.
	شود در جهان چشمه ی آب خشک؛	ندارد، به نافه درون، بوی مشک.
	ز کژی، گریزان شود راستی؛	پدید آید، از هر سُوی، کاستی.
	مرا سیر شد دل ز جنگ و بدی؛	همی جست خواهم رهِ ایزدی.
775	کنون دانش و داد باز آوریم؛	به جای غم و رنج، ناز آوریم.
	برآساید از ما زمانی جهان؛	نباید که مرگ آید، از ناگهان.
	دو بهر از جهان زیر پای من است؛	از ایران و توران سرایِ من است.
	نگه کن که چندین ز گُنداوران؛	بیارند هرسال باژِ گران.
	گر ایدون که باشید همداستان،	فرستم به رستم یکی داستان.
	در آشتی با سیاووش نیز،	بجویم؛فرستم بی اندازه چیز.

780	سران یک به یک پاسخ آراستند؛	همه خوبی و آشتی خواستند؛
	که:«تو شهریاریٌ و ما، چون رهی،	بر آن دل نهاده که فرمان دهی.»
	همه باز گشتند، سر پُر ز  داد؛	نیامد کسی را غم و رنج یاد.

.

ک:139

695- به کاری شتاب آمدن: به کاری روی آوردن

698- غلغل آراستن: هیاهو و گریه زاری کردن

701-داستان: واقعه

703- چندی او را در آغوش گیرد و همچنان در آغوش خود نگاه دارد تا  هوش و خرد خویش را بازیابد

705- درخت- منظور درخت بید است

709- مار: نشان اهریمنی- در اینجا دشمن

        عقاب: راز آلود بلند پایگی و پادشاهی  در اینجا شاید منظور پهلوانان ایرانی است

710- شخ: زمین سخت و ناهموار

        چهر نمودن: کنایه ایما از نواختن و مهربان بودن و توجه داشتم

718- برانگیختندی- بلد کرد

719- نیک: قید تاکید به معنی سخت و به خوبی

720-بادسر: مغرور - خودپسند

722- دو هفته : چهارده سال

733- هر کسی که در باره آنچه به شما می گویم حرفی بر لب آورد سر و تن او را از  هم جدا خواهم کرد

736- زنهار خواست- امان خواستن

737- زبان را به پاسخ گروگان کردن: زبان دادن، قول دادان

740- زباناور- حراف خوش سخن

741- نهان: آنچه پنهان و پوشیده است

750- رهنمون: موبد

751- اشاره به کشته شدن سیاوش دارد

757- منوچهر جهان را به درستی تقسیم کرد یعنی همان تقسیم فریدون

759- آب : صلح و آشتی

        دو آتش: دشمنی بین دو کشور ایران و توران

760- با گشاددستی و صرف مال روش روزگار را تغییر دادن و سرنوشت مقدر را برگرداندن

779- همداستان: هم رای بودن - موافق بودن

         داستان:پیشنهاد  

شرح ها از نامه باستان دکتر کزازی و شرح بیتهای شاهنامه  از دکتر خالقی استفاده شده است.