آگاهی یافتن کاوس شاه از آمدن افراسیاب به ایران

سیاوش و رستم در راه بلخ

شاهنامه خوان: محسن مهدی بهشت

داستان را از اینجا بشنوید 

.

آگاهی یافتن کاوس شاه از آمدن افراسیاب به ایران

553	به مِهر اندرون بود شاهِ جهان،	که بشنید گفتار ِ کارآگهان،
	که:«افراسیاب آمد و صد هزار،	گُزیده زِ ترکان شمرده سوار.»
555	دلِ شاه کاوس از آن تنگ شد	که از بزم رایش سویِ جنگ شد.
	یکی انجمن کرد از ایرانیان:	کسی را که بُد نیکخواهِ کَیان.
	بدیشان چنین گفت:«کافراسیاب،	ز باد و ز آتش، ز خاک و ز آب،
	همانا که یزدان نکردش سرشت؛	مگر خودْ سپهرش دگرگونه کِشت!
	که چندین، به سوگند پیمان کند؛	به خوبی، روان را گروگان کند؛
560	چو گِرد آورَد مردمِ جنگجوی،	بتابد زپیمان و سوگند روی؛
	جز از من نباید شدن، کینه خواه؛	کنم روزِ روشن بر او بر سیاه؛
	مگر کم کنم نامِ او از جهان!	وگرنه چنین هر زمان ناگهان،
	سپه سازد و ساز ِ ایران کند؛	بسی زین بر و بوم ویران کند.»
	بدو گفت موبد که:«چندین سپاه!	چه خود رفت باید به آوردگاه؟
565	چرا خواسته داد باید به باد؟	درِ گنج چندین چه باید گشاد؟
	دو بار این سرِ نامورْگاهِ خویش،	سپردی ز تیزی به بدخواهِ خویش.
	کنون، پهلوانی نگه کن گزین،	سزاوارِ جنگ و سزاوارِ کین.»
	چنین داد پاسخ بدیشان که:«من	نبینم همی کَس بدین انجمن،
	که دارد پی و تابِ افراسیاب؛	مرا رفت باید چو کشتی بر آب.
570	شما بازگردید تا من کنون،	دِلیری به جای آورم، رهنمون.»
	سیاوش، از آن دل پر اندیشه کرد؛	روان را، ز اندیشه، چون بیشه کرد.
	به دل گفت:«من سازم این رزمگاه؛	به چربی، بگویم؛ بخواهم ز شاه.
	مگر کِم رهایی دهد دادگر،	ز سوداوه و گفت و گوی پدر!
	دو دیگر کز این کار نام آورم؛	چنین لشکری را به دام آورم.»
575	بشد با کمر پیشِ کاوس شاه؛	بدو گفت:«من دارم این پایگاه،
	که با شاهِ توران بجویم نبرد؛	سرِ سروران اندر آرم به گَرد.»
	چنین بود رایِ جهان آفرین،	که او جان سپارَد، به تورانْ زمین.
	به رای و به اندیشۀ نابکار،	کجا بازگردد بدِ روزگار؟
	بدان کار همداستان شد پدر،	که بندد سیاوش بر این کین کمر.
580	از او شادمان گشت و بنواختش؛	به نُوٌی، یکی پایگه ساختش.
	بدو گفت:«گنجِ گهر پیشِ توست؛	تو گویی سپه سر به سر خویشِ توست،
	ز گفتار و کردار و از آفرین	که خوانند از تو، به ایران زمین.»
	گوِ پیلتن را برِ خویش خواند؛	بسی داستانهای نیکو برانْد.
	بدو گفت:«همزورِ تو پیل نیست؛	همانندۀ رای تو نیل نیست.
585	به گیتی، خردمند و خامُش تُوِی؛	که پروردگارِ سیاوش تُوِی.
	چو آهن ببندد به کانِ گهر،	گشاده شود، چون تو بستی کمر.
	سیاوش بیامد، کمر بر میان؛	سخن گفت با من، چو شیرِ ژیان.
	بخواهد همی جنگِ افراسیاب؛	تو با او برو؛ روی از او برمتاب.
	چو بیدار باشی تو، خواب آیدم؛	چو اَرمنده باشی، شتاب آیدم.
590	جهان ایمن از تیزْشمشیر توست؛	سرِ ماه، بر چرخ در، زیرِ توست.»
	تهمتن بدو گفت:« من بنده ام؛	سخن هر چه گویی نیوشنده ام.
	سیاوش پناهِ روانِ من است؛	سرِ تاجِ او آسمان من است.»
	چو بشنید از او آفرین کرد و گفت،	که:«با جانِ پاکت خرد باد جفت!»
	برآمد خروشیدن نای و کوس؛	بیامد سپهبد سرافرازْ توس.
595	به درگاه بر، انجمن شد سپاه؛	درِ گنجِ دینار بگشاد شاه.
	ز شمشیر و گرز و کلاه و کمر،	همان خُود و دِرع و سِنان و سپر،
	به گنجی که بُد جامه نابُرید،	فرستاد نزدِ سیاوش کلید،
	که:«بر خان و بر خواسته کدخدای،	توی؛ ساز کن تا چه آیدْت رای.»
	گزین کرد از آن نامداران سوار،	دلیرانِ جنگی ده و دو هزار.
600	هم از پهلوِ پارس و کوچ و بلوچ،	ز گیلانِ جنگیٌ و دشتِ سَروج،
	سِپرْور پیاده ده و دو هزار	گزین کرد شاه از درِ کارزار؛
	از ایران هر آن کس که گَوزاده بود؛	دلیر و خردمند و آزاده بود؛
	به بالا و سالِ سیاوُش بُدند؛	خردمند و بیدار و خامُش بُدند.
	ز گُردان جنگیٌ و ناماوران،	چو بهرام و چون زنگۀ شاوُران؛
605	همان پنج موبد از ایرانیان	برافراختند اختر کاویان.
	بفرمود تا جمله بیرون شدند؛	زِ پَهلو، سوی دشت و هامون شدند.
	تو گفتی که اندر زمین جای نیست،	که بر خاکِ او نعل را پای نیست.
	سر اندر سپهرْ اخترِ کاویان،	چو ماهِ درخشنده، اندر میان.
	ز پَهلو، بِرون رفت کاوس شاه؛	یکی تیز برگشت گردِ سپاه.
610	یکی آفرین کرد پُرمایه کَی،	که:«ای نامدارانِ فرخنده پَی!
	مبادا جز از بخت همراهتان!	شده تیره دیدار بدخواهتان!
	به نیکْ اختر و تندرستی شدن؛	به پیروزی و شاد باز آمدن؛»
	وز آن جایگه، کوس بر پیلِ بست؛	به گُردان بفرمود و خود برنشست.
	دو دیده پر از آب، کاوسْ شاه	همی بود یک روز با او به راه.
615	سرانجام، مر یکدیگر را کنار	گرفتند؛ هر دو، چو ابرِ بهار،
	ز دیده همی خون فرو ریختند؛	به زاری، خروشی برانگیختند.
	گوایی همی داد دل، در شدن	که دیدار، از آن پس، نخواهد بُدن.
	-چنین است کَردارِ گردنده دهر:	گهی نوش یابی از او گاه زهر-
	سویِ گاه بنهاد کاوس روی؛	سیاووش ابا لشکر جنگجوی،
620	از ایران سویِ زاولستان کشید؛	اَبا پیلتن، سویِ دستان کشید.
	همی بود یک ماه، با رود و می	به نزدیکِ دستانِ فرخنده پی؛
	گهی با تهمتن بُدی، میْ به دست؛	گهی با زُواره گُزیدی نشست.
	گهی شاد بر تختِ دستان شدی؛	گهی در شکارِ نَیسْتان بُدی.
	چو یک ماه بگذشت، لشکر براند؛	گوِ پیلتن رفت و دستان بمانْد.
625	ز زاول، هم از کابل و هندوان،	سپاهی برفتند با پهلوان.
	ز هر سو که بُد نامورْ لشکری،	بخواند و بیامد و به شهرِ هَری؛
	وز ایشان فراوان پیاده ببُرد؛	به ره، زنگۀ شاوُران را سپرد.
	سویِ طالقان  آمد و مرو رود؛	سپهرش همی داد مانا درود؛
	وز ان پس، بیامد به نزدیک بلخ؛	نیازَرد کس را، به گفتارِ تلخ؛
630	وز آن سوی گرسیوز و بارْمان	کشیدند لشکر چو بادِ دمان.
	سِپهرَم بُد و بارمان پیشرو؛	خبر شد بدیشان ز سالارِ نو،
	که:«آمد سپاهی و شاهی جوان	از ایران؛ گوِ پیلتن پهلوان.»
	هیونی به نزدیکِ افراسیاب،	برافگند، بر سانِ کشتی بر آب،
	که:«آمد از ایران سپاهی گران؛	سپهبد سیاووش و با او سران.
635	سپهْ کَش چو رستم، گوِ پیلتن،	به یک دست خنجر، به دیگر کفن.
	تو لشکر بیارای و چندان مپای،	که از باد کَشتی بجنبد ز جای.»
	برانگیخت، بر سانِ آتش، هیون؛	کز این سان سخن داشت از رهنمون.
	سیاوش، از این سو، به پاسخ نماند؛	سویِ بلخ، چون باد ، لشکر براند.
	چو تنگ اندر آمد از ایران سپاه،	نشایست کردن به پاسخ نگاه.
640	نگه کرد گرسیوزِ جنگجوی؛	جز از جنگ جستن ندید ایچ روی.
	چو ایران سپاه اندر آمد به تنگ،	به دروازۀ بلخ برساخت جنگ.
	دو جنگ ِ گران کرده شد، در سه روز؛	بیامد سیاووش گیتی فروز.
	پیاده فرستاد بر هر دری؛	به بلخ، اندر آمد گرانْ لشکری.
	گریزان سپَهرَم ، بدان رویِ آب،	بشد با سپه نزدِ افراسیاب.

.