خوان ششم:جنگ رستم و ارژنگ دیو(1389-1431)

نگاره جنگ رستم و ارژنگ دیو از شاهنامه شاه طهماسبی

داستان خوان ششم را از اینجا با صدای ترانه از اینجا 

یا از اینجا دریافت کنید

خوان ششم:جنگ رستم و ارژنگ دیو

1389	یکی مغفری خسروی بر سرش؛	خُوَی آلود ببرِ بیان در برش.
1390	به ارژنگِ سالار بنهاد روی ؛	چو آمد برِ لشکر نامجوی،
	یکی نعره زد، در میان گروه؛	تو گفتی برآشفت دریا و کوه.
	برون آمد از خیمه ارژنگِ دیو،	چو آمد به گوش اندرش آن غریو.
	چو رستم بدیدش،برانگیخت اسپ؛	بدو تاخت، مانندِ آذر گشسب.
	گرفتش گریبان و یالْ آن دلیر؛	سر از تن بکَنْدش، به کردارِ شیر.
1395	پر از خون سر دیو کنده ز تن	بینداخت ز آن سو که بود انجمن
	چو دیوان بدیدند گوپالِ اوی،	بدرٌیدشان دل ز چنگالِ اوی.
	نکردند یاد از بر و بوم و رُست؛	پدر، بر پسر بر، همی راه جُست.
	برآهیخت شمشیرِ کین پیلتن؛	بپرداخت یک بهره ز آن انجمن.
	چو برگشت پیروز و لشکر فروز،	بیامد دمان تا به کوهْ اسپروز.
1400	ز اُولاد، بگشاد خَمٌ کمند؛	نشستند زیرِ درختی بلند.
	تهمتن ز اولاد پرسید راه،	به شهری کجا بود کاوس شاه .
	چو بشنید از او، تیز بنهاد روی؛	پیاده، دوان، پیش او راهجوی .
	چو آمد به شهر اندرون تاجبخش،	خروشی بر آورد چون رعد رخش.
	به ایرانیان گفت، پس شهریار ،	که:«بر ما سر آمد بدِ روزگار.
1405	خروشیدنِ رخشم آمد به گوش؛	روان و دلم، تازه شد ز این خروش ».
	چو نزدیکِ کاوس شد پیلتن،	همه نامداران شدند انجمن.
	فراوان غریوید و بردش نماز؛	بپرسیدش از رنجهایِ دراز،
	گرفتش در آغوش کاوس شاه؛	ز زالش بپرسید و از رنجِ راه.
	بدو گفت:« پنهان از این جادوان،	همی رخش را کرد باید روان.
1410	گر آید به دیو ِسپید آگهی ،	کز ارژنگ کردی تو گیتی تهی،
	همه رنجهایِ تو بی بر شود؛	ز دیوان، جهان پر ز لشکر شود.
	تو، اکنون، رهِ خانه دیو گیر؛	به رنج اندر آور تن و تیغ و تیر.
	مگر یار باشدت یزدانِ پاک!	سرِ جادوان اندر آری به خاک!
	گذر بایدت کرد از هفت کوه؛	ز دیوان، به هر جای، بینی گروه.
1415	یکی غار پیش آیدت هولناک،	چنانچون شنیدم تلی بی مَغاک.
	گذرگاه پر نرٌه دیوانِ جنگ؛	همه، رزم را، ساخته چون پلنگ.
	به غار اندرون، جایِ دیو ِسپید؛	کز اوی است لشکر به  بیم و امید.
	توانی مگر کردن او را تباه!	که اوی است سالارِ جنگیْ سپاه.
	مرا و تو را بیم از اوی است و بس؛	چو او کشته شد، نیست بیمی ز کس؛
1420	که او کرد ما را چنین بی بها ؛	بدانست کز این بَد نیابم رها.
	ببست و بخَست این سپاهِ مرا؛	سیه کرد خورشید و ماهِ مرا.
	سپه را، ز غم، چشمها تیره شد؛	مرا دیده، از تیرگی، خیره شد.
	پزشکان به درمانْش کردند امید،	به خون و دل و مغزِ دیوِ سپید.
	چنین گفت فرزانه مردِ پزشک،	که:" چون خون او را بسانِ سرشک،
1425	چکانی سه قطره به چشم اندرون،	شود تیرگی پاک با خون برون"»
	گوِ پیلتن رزم را ساز کرد؛	از آن جایگه، رفتن آغاز کرد.
	به ایرانیان گفت:« بیدار بید؛	که من کردم آهنگِ دیوِ سپید.
	یکی دیوِ جنگی و چاره گر است؛	فراوان، به گِرد اندرش، لشکر است.
	گر ایدون که پشتِ من آرَد بخم ،	شما دیر مانید خوار و دُژم؛
1430	وگر یار باشد خداوندِ هور،	دهد مر مرا اخترِ نیک زور،
	همه بوم را باز یابید و  بخت؛	به بار آید آن خسروانی درخت ؛

واژه نامه

آذر گشسب: یکی از سه آتش سپند و مینو بوده است و آتش جنگاوران .

رستم در تیز تازی و شور و شتاب با تشبیهی آشکار به این آتش مانند شده است.

1397- رُست: خاک سرزمین

    بر و بوم و رُست: آمیغی(ترکیب) که نشان دهنده میهن است

1398- بپرداخت: پیراستن - از میان بردن

1402- راهجوی- اولاد

1407- غریویدن: خروشیدن

1412- به رنج اندر آورد تن و تیغ و تیز: آرایه هم آوایی

1413- سر جادوان:سر جادوگران ، دیو سپید

1415-تل بی مغاک:تلی است که هیچ گودال و شکاف و دره ای در آن نیست.

1417-به بیم و امید کسی بودن-بر آن کس بنیاد نهادن و او را سالار و پشتیبان خویش دانستن

1421-خورشید و ماه: استعاره از چشمان کاوس

1424- فرزانه بسیار دان

          سرشک: قطره - چکه

1427-بید- بُوید

1431-درخت: دودمان شاهی