خوان پنجم : گرفتار شدن اولاد به دست رستم(1301-1389)

داستان را از اینجا بشنوید(سالار)

خوان پنجم : گرفتار شدن اولاد به دست رستم 

1301	وز آنجا ، سویِ راه بنهاد روی،	چنانچون بُوَد مردم راهجوی.
	همی رفت،پویان؛به جایی رسید	که اندر جهان ، روشنایی ندید .
	شب تیره، چون روی زنگی، سیاه؛	ستاره نه پیدا، نه خورشید و ماه.
	تو خورشید گفتی به بند  اندر است؛	ستاره به خمٌ کمند اندر است.
1305	عنان رخش را داد و بنهاد روی؛	نه افراز دید، از سیاهی، نه جوی؛
	وز آنجا، سویِ روشنایی رسید؛	زمین پرنیان دید یکسر ، ز خوید.
	جهانی ز پیری، شده نوجوان؛	همه سبزه و آبهای روان.
	همه، بر برش، جامه چون آب بود؛	نیازش به آسایش و خواب بود.
	برون کرد بَبرِ بیان از برش؛	به خُوی غرقه گشته سر و مغفرش.
1310	بگسترد هر دو برِ آفتاب؛	به خواب و به آسایش آمد شتاب.
	لگام از سرِ رخش برداشت،خوار؛	رها کرد بر خوید، در کشتزار.
	بپوشید،چون خشک شد،خُود و بَبر؛	گیا را بگسترد، در زیرِ گَبر.
	چو در سبزه دید اسپ را دَشتْوان،	گشاده زبان شد سوی وی، دوان.
	سویِ رستم و رخش بنهاد روی؛	یکی چوب زد، گرم ، بر پایِ اوی.
1315	چو از خواب بیدار شد پیلتن،	بدو دشتوان گفت:«کای اهرمن!
	چرا اسب در خوید بگذاشتی؟	برِ رنجِ نابرده برداشتی؟»
	ز گفتار او تیز شد مردِ هوش؛	بجست و گرفتش یکایک دو گوش.
	بیفشرد و برکند هر دو ز بُن ؛	نگفت از بد و نیک با او سَخُن .
	سبک، دشتوان گوشها برگرفت ،	غریوان و ز او مانده اندر شگفت.
1320	یکی نامجوی دلیر و جوان ،	که اُولاد بُد نام آن پهلوان ،
	شد این دشتوان پیِش او با خروش،	گرفته پر از خون، به دستش دو گوش.
	بدو گفت:« مردی چو دیوی سیاه ،	پلنگینه جوشن؛ از آهن کلاه ،
	همه دشت، سرتاسر، آهِرمن است؛	وگر اَژدها خفته در جوشن است .
	برفتم که اسپش برانم ز کِشت؛	مرا خود به آب و به گندم نهِشت.
1325	مرا دید؛ برجست و یافه نگفت؛	دو گوشم بکند و هم آنجا بخفت».
	همی گشت اُولاد در مرغزار،	ابا نامداران، زِ بهرِ شکار.
	چو از دشتوان آن شگفتی شنید،	به نخچیرگه در، پی شیر دید،
	عنان را بتابید، با سرکشان؛	بدان سو که بود از تهمتن نشان.
	چو آمد به تنگ اندرون جنگجوی،	تهمتن سویِ رخش بنهاد روی.
1330	نشست از برِ رخش و رخشنده تیغ،	کشید و بیامد چو غرٌنده میغ.
	بدو گفت اُولاد:«نام تو چیست؟	چه مردی و شاه و پناهِ تو کیست؟
	نبایست کردن، بر این ره گذر،	سویِ نرٌه شیرانِ پرخاشخر».
	چنین گفت  رستم که :«نامِ من ابْر؛	اگر ابر پوشد گهِ رزم گبر،
	همه نیزه و تیغ بار آورد؛	سران را سر اندر کنار آورد.
1335	به گوشِ تو گر نامِ من بگذرد،	همان گه، روان در تنت بفسرد.
	نیامد به گوشت ، به هیچ انجمن،	کمند و کمانِ گَوِ پیلتن؟
	هر آن مام کو چون تو زاید پسر،	کفْن دوز خوانیمش ار  مویه گر.
	تو، با این سپه، پیشِ من رانده ای؛	همه گَوْز بر گنبد افشانده ای».
	نهنگِ بلا بر کشید از نیام؛	بیاویخت، از پیشِ زین، خَمٌ خام.
1340	به یک زخم، دو دو سرافگند خوار؛	همی یافت از تن، به یک تن، چهار.
	چو شیر اندر آمد میاِن بره؛	همه رزمگه شد، ز کُشته، خَره.
	در و دشت شد پر ز گَردِ سوار؛	پراگنده گشتند در کوه و غار.
	همی گشت رستم، چو پیل دُژم،	کمندی به بازو درون، شصت خَم.
	به اُولاد چون رخش نزدیک شد،	به کردارِ شب، روز تاریک شد.
1345	بیفگند رستم کمندِ دراز؛	به خم، اندر آمد سرِ سرفراز.
	از اسپ اندر آورد  و دستش ببست؛	به پیش  اندر افگندش و برنشست.
	بدو گفت:«اگر راست گویی سَخُن،	ز کژٌی نه سر یابم از تو نه بُن،
	نمایی مرا جای دیوِ سپید،	همان جای کولادِ غندی و بید،
	به جایی که بسته است کاوسْ کی،	کسی کاین بدی را فگنده ست پَی،
1350	نمایٌی و پیدا کنی راستی،	نیاری به کار اندرون کاستی،
	من آن پادشاهی، به گرز گران،	بگردانم از شاهِ مازندران؛
	تو باشی بر این بوم و بر شهریار،	گر ایدون که کژٌی نیاری به کار».
	بدو گفت اولاد :«دل را ز خشم،	بپرداز و یکباره بگشای چشم.
	سرِ من مبُر، تا به چیره زبان،	بیابی ز من هر چه خواهی نشان.
1355	تو را خانه و جایِ دیوِ سپید،	نمایم، همان هر چه داری امید.
	از ایدر، به نزدیک ِ کاوسْ کی،	صد افگنده بخشنده فرسنگ پی؛
	وز آنجا، سویِ دیو فرسنگْ صد،	بیاید یکی راهِ دشخوار و بد.
	میان دو کوه اندرون،هولْ جای؛	نپرٌد، بر آن تیغ ، پرٌان همای.
	ز دیوانِ جنگی، ده و دو هزار،	به شب، پاسبانند بر چاهسار.
1360	چو کولادِ غندی سپهدارِ اوی؛	چو بید و چو سنجه نگهدارِ اوی.
	یکی کوه یابی مر او را به تن؛	بر و یال و کتفش بُوَد ده رسن.
	تو را، با چنین یال و شاخ و عِنان،	گرازیدن گرز و تیغ و سِنان،
	بدین رزم سازی و این کارْکرد،	نه خوب است با دیو پیکار کرد.
	از آن بگذری،سنگلاخ است و دشت،	که آهو بر آن ره نیارد گذشت.
1365	کَنارنگ دیوی نگهبانِ اوی؛	همه نرٌه دیوان به فرمان اوی؛
	چو زو بگذری،آب و رود است پیش؛	که پهنای او بر دو فرسنگ بیش؛
	وز آن روی، بُز گوش با نرمْ پای ،	به فرسنگ سیصد کشیده به جای.
	ز بز گوش تا شاه مازندران،	رهی زشت و فرسنگهای گران.
	پراگنده در پادشاهی سوار،	همانا، فزون است ششصد هزار.
1370	چنان لشکری با سلیح و دِرَم؛	نبینی یکی را از ایشان دُژم.
	زپیلانِ جنگی  هزار و دویست؛	کز ایشان، به شهر اندرون، جای نیست.
	تنی تو، به تنها؛وگر زآهنی،	بسایی، به سوهانِ آهِرمنی».
	بخندید رستم ، زگفتار اوی؛	بدو گفت:«اگر با منی راهجوی،
	ببینی کز این یک تنِ پیلتن،	چه آید بدان نامدار انجمن!
1375	به نیرویِ یزدانِ پیروزگر،	به بخت و به شمشیر و تیر و هنر،
	چو بینندپای و پَر و یالِ من،	به یال اندرون زخمِ گوپال من،
	بدرٌد پی و پوستشان، از نهیب؛	عنانها ندانند باز از رِکیب.
	بدان سو کجا هست کاوسْ شاه ،	کنون پای بردار و بنمای راه».
	نیاسود تیره شب و پاکْ روز؛	همی راند تا پیشِ کوه اسپروز؛
1380	بدانجا که کاوس لشکر کشید؛	ز دیو ز جادو، بدو بَد رسید.
	چو یک نیمه بگذشت از تیره شب،	خروش آمد از دشت و بانگِ جلب.
	به مازندران ، آتش افروختند؛	به هر جای، شمعی همی سوختند.
	تهمتن به اولاد گفت:«آن کجاست،	که آتش بر آمد ز چپٌ و ز راست؟»
	«درِ شهرِ مازندران است- گفت:	که از شب دو بهره نیارند خفت.
1385	بدان جایگه باشد ارژنگ دیو،	که هزمان بر آید خروش و غریو».
	بپیچید اُولاد را بر درخت؛	به خمٌ کمندش، در آویخت سخت.
	بخفت آن زمان رستم جنگجوی؛	چو خورشید تابنده بنمود روی،
	به زین اندر افگند گرزِ نیا؛	همی رفت، با دل پر از کیمیا.

.

واژه ها و شرح برخی بیت ها

بیت 1303و1304:شب آنچنان تاریک است و بی ستاره و امید دمیدن خورشید در آن نمی رود که گویی خورشید را در بند و ستاره را در خم کمند در افکنده اند

1305- افراز:فراز

لخت دوم بیت 1305:جوی با کنایه ایما، زمین پست در بابر افراز که زمین پشته و بلند است. آب همواره در پستی و شیب روان است

1306-خوید:سبزه و علف تازه سر برآورده. (واو معدول)بر وزن بید

1307-جهان پیری پنداشته شده ، که به ناگاه نوجوان گردیده است.

1309-خوی:عرق

1312-گبر: خفتان

1313- دشتوان: دشتبان

1314- گرم: سخت و محکم

1319- غریوان: فریاد کشان

1325-مرا دید از جای برجست و هیچ سخنی بیهوده بر زبان نراند و دشنامی نگفت؛ تنها دو گوش مرا برکند و دیگر باره بر جای خفت.

این بیت زبانزد است: گوشتو می برم میگذارم کف دستت»

1330- میغ:ابز

1332: پرخاشخر:جنگاور و پرخاشجوی

1338-گَوز:گردو

1338- گَوز بر گنبد افشاندن:انجام کار بیهوده و بی سرانجام -گردو در آسمان نخواهد ماند فرو خواهد غلتید

1361-رسن:واحد اندازه گیری