سر بر آوری رستم(583-638)

توس - تندیس حکیم ابوالقاسم فردوسی (1350) - عکاس : ولی ا... شمشیربندی

داستان را از اینجا بشنوید(استاد) 

 سر برآوری رستم 

۵۸۳	بیامد به خوار ِ ری افراسیاب؛	ببخشید گیتی و بگذاشت آب.
	نیاورد یک تن درودِ پشنگ؛	دلش پر ز کین بود و سر پر ز جنگ،
۵۸۵	فرستاده رفتی به نزدیک اوی؛	به سال و به مَه بُد که ننمود روی.
	دلش خود ز تخت و کُله گشته بود؛	به تیمارِ اغریرث  آغشته بود.
	بدو روی ننمود هرگز پشنگ؛	شد آن تیغِ روشن پر از تیره زنگ.
	همی گفت:«اگر تخت را سَر بُدی،	چو اغریرثش یار در خُوَر بُدی.
	تو خونِ برادر بریزی همی؛	ز پرورده مرغی، گریزی همی.
۵۹۰	مرا با تو تا جاودان کار نیست؛	به نزد مَنَت راه دیدار نیست
	به ترکان خبر شد که زَو در گذشت؛	بدان سان که بُد تخت، بی شاه گشت.
	پر آواز شد گوش از این آگهی،	که: «بیکار شد تختِ شاهنشهی».
	پیامی بیامد ز نزدِ پشنگ،	به افراسیاب، آن دلاور پلنگ،
	که:«بگذار جیحون و برکش سپاه؛	ممان تا کَسی برنشیند به گاه».
۵۹۵	یکی لشکری ساخت افراسیاب،	ز دشتِ سپیجاب تا رودِ آب،
	که گفتی زمین شد سپهر روان!	همی بارد از تیغ گفتی روان!
	یکایک به ایران رسید آگهی،	که: «آمد خریدارِ تخت مِهی».
	سوی زاولستان نهادند روی؛	جهان، سر به سر، شد پر از گفت و گوی.
	بگفتند با زال چندی درشت،	که:« گیتی بس آسان گرفتی به مشت.
۶۰۰	پس از سام، تا تو شدی پهلوان،	نبودیم یک روز روشن روان.
	سپاهی ز جیحون بدین سو کشید،	که شد آفتاب از جهان ناپدید.
	اگر چاره دانی، مر این را بساز؛	که آمد سپهبد به تنگی فراز».
	چنین گفت با مِهتران زالِ زر،	که:«تا من به مردی ببستم کمر،
	سواری چو من پای بر زین نگاشت؛	کسی گرز و تیغِ مرا برنداشت.
۶۰۵	به دریا  نهنگ و به کُه در، پلنگ	ز بیمم نهان گشت در آب و سنگ.
	به جایی که من پای بفشارَدم،	عنانِ سواران شدی پاردُم.
	شب و روز در جنگ، یکسان بدم؛	زپیری، همه سال ترسان بدم.
	کنون چنبری گشت پشتِ یلی؛	نتابم همی خنجر کاولی.
	سر آمد جوانی و پیری رسید؛	گلِ زرد بر جای خِیری رسید.
۶۱۰	من، ار بازماندم ز تاب و توان؛	نماندم جهان بی جهان پهلوان.
	کنون گشت رستم چو سروِ سَهی؛	بر او بر، برفرازد کلاهِ مهی.
	یکی اسب جنگیش باید همی؛	کز این تازی اسپان نشاید همی.
	بجویم همی باره ای پیلتن؛	بخوانم، ز هر سو، یکی انجمن.
	بخوانم، به رستم بر، این داستان،	که: «هستی بدین کار همداستان،
۶۱۵	که بر کینۀ  تخمۀ زادشَم	ببندی میان و نباشی دُژَم؟»
	همه شهرِ ایران ز گفتارِ اوی،	ببودند شادان دل و تازه روی.
	ز هرسو، هَیونی تکاور بتاخت؛	سِلیح سوارانِ جنگی بساخت.
	به رستم بگفت:«ای گو پیلتن!	به بالا، سرت برتر از انجمن!
	یکی کار پیش   است و رنجی دراز،	کز او، بگسلد خواب و آرام و ناز.
۶۲۰	تو را نوز پورا! گهِ رزم نیست؛	چه سازم؛ که هنگامۀ بزم نیست.
	هنوز، از لبت، شیر بوید همی؛	دلت ناز و شادی بجوید همی.
	چگونه فرستم، به دشت نبرد،	تو را پیش شیرانِ پر کین و درد؟
	چه گویی ؟چه سازم؟ چه پاسخ دهی؟	که جفت تو بادا مِهی و بِهی! »
	چنین گفت رستم به دستانِ سام،	که:«من نیستم مردِ آرام و جام.
۶۲۵	چنین یال و این چنگهای دراز	نه والا بُوَد پروریدن، به ناز.
	اگر دشتِ کین آید و جنگِ سخت،	بُوَد یار یزدان و پیروز بخت،
	ببینی که در جنگ من چون شوم،	چو با بورِ گلرنگ در خون شوم.
	یکی ابر دارم، به چنگ اندرون،	که همرنگِ آب است و بارانش خون.
	همی آتش افروزد، از گوهرش؛	همی مغز پیلان پساوَد سرش.
۶۳۰	هر آن گه که جوشن به بر در کَشم،	زمانه بر آرد سر از تَرکَشم .
	هر آن باره کو زخم ِگوپال من،	ببیند بر و بازو ی و یالِ من.
	نترسد ز عَرٌاده و منجنیق؛	نگهبان نشاید ورا جاثلیق.
	چو من پیش دارم سنانم، به جنگ،	[بگیرد زخونش دل سنگ رنگ].
	یکی باره باید، چو پیلی بلند،	چنان چون من آرم به خم کمند،
۶۳۵	که زور مرا پای دارد، به جنگ؛	شتابش نیاید، به روز درنگ.
	یکی گرز خواهم، چو یک لخت کوه،	چو پیش من آیند توران گروه؛
	گر آیند، رزمی کنم بی سپاه،	که خون بارد ابر، اندر آوردگاه.»
	چنان شد زگفتارِ او پهلوان،	که گفتی برافشاند خواهد روان.

واژه ها:

595: سیچاب: شهری در ماوراء النهر

606: پاردم: چرمی که بر پشت اسب می‌بندند.

606: عنان سواران شدی پاردم: گریز از نبرد سواران

609: خیری: نماد گلی در پندار شناسی نماد زردی

627: بور:اسب سرخ- در اینجا هنوز رستم رخش را نگرفته است شاید  این بیان آرزوی رستم باشد.

632: منجنیق : سنگ انداز

جاثلیق:کسی که آشنا با جنگ ابزارهای عراده و منجنیق است و نگهبان آنها

636 لخت: پاره