آگاه شدن پشنگ از مرگ منوچهر(63-142)

داستان را از اینجا بشنوید(فیروز) 

 

عکس از فرشته  

آگاه شدن پشنگ از مرگ منوچهر  

63	وزآن پس،زِ مرگ منوچهر شاه،	رسید آگهی تا به توران سپاه.
	زنا رفتن کار ِنوذر همان،	یکایک، بگفتند با بدگمان.
65	چو بشنید سالار ترکان،پشنگ،  همی یاد کرد از پدر،زادشَم؛	چنان ساخت کآید به ایران به جنگ.   هم از تور برزد یکی تیزدَم.
	زِ کارِ منوچهر و از لشکرش؛	ز گردانِ سالار و از کشورش.
	همه نامدارانِ کشورش را،	بخواندو بزرگان لشکرش را.
	چو ارجاسب و گرسیوز و بارمان؛	چو کلبادِ جنگی، هزبرِ دمان.

70	سپهبدش چون وِیسۀ تیزچنگ؛	که سالار بُد بر سپاهِ پشنگ.
	سخن راند از سلم و از تور گفت،	که:« کین زیرِ دامن نشاید نهفت.
	سری را کجا مغز جوشیده نیست،	بر او بر، چنین کار پوشیده نیست.
	که با ما چه کردند ایرانیان؛	بدی را ببستند، یک یک، میان.
	کنون روزِ تیزی و کین جُستن است؛	رُخ از خونِ دیده گَه شستن است».
75	زِ گفتِ پدر، مغزِ افراسیاب؛	بر آمد از آرام، وَز خورد و خواب.
	به پیش پدر شد گشاده زبان؛	به کین ِ نیا تنگ بسته میان؛
	که:«شایستۀ جنگ شیران منم؛	هماوردِ سالار ایران منم؛
	اگر زادشم تیغ برداشتی،	جهان را به گرشاسب نگذاشتی.
	میان گر ببستی به کین آوری،	به ایران نکردی کسی داوری.
80	کنون هر چه مانیده بود از نیا،	ز کین جستن و جنگ و از کیمیا،
	گشادنش بر تیغِ تیز من است؛	که بر کشورش رستخیز من است».
	به مغز پشنگ اندر، آمد شتاب،	چو دید آن سهی قدٌِ افراسیاب.
	برو بازوی شیر و هم زورِ پیل؛	وَز او سایه گسترده بر چند میل.
	زبانش به کردار ِ برٌنده تیغ؛	چو دریا دل و کف چو بارنده میغ.
85	بفرمود تا برکشد تیغ جنگ؛	به ایران شود، با سپاه پشنگ.
	سپهبد چو شایسته بیند پسر،	سَزد گر بر آرد به خورشید سر.
	پس از مرگ باشد سر ِاو به جای؛	ازیرا پسر نام زد رهنمای.
	ز ِ پیش پشنگ آمد افراسیاب؛	سری پر زِ کینه ، دلی پر شتاب.
	چو شد ساخته کارِ جنگ آزمای،	به کاخ آمد اغریرثِ رهنمای.
90	به پیش پدر شد پر اندیشه دل؛	که اندیشه دارد همه پیشه دل.
	چنین گفت :«کای کاردیده پدر!	ز ترکان به مردی، برآورده سر!
	منوچهر از ایران اگر کم شده است،	سپه را سرٌ سامِ نیرم شده است.
	چو گرشاسب و چو قارَنِ رزم زن؛	جز این نامدارانِ آن انجمن.
	تو دانی که بر تور و  سلمِ سترگ،	چه آمد از آن تیغ زن پیر گرگ.
95	نیا، زادشم، شاهِ توران سپاه	که تَرگش همی سود بر چرخ ِ ماه،
	از این در، سخن هیچ گونه نراند؛	به آرام بر، نامۀ کین نخواند.
	اگر ما نشوریم، بهتر بُوَد؛	کز این جنبش، آشوب خاور بُوَد».
	پسر را چنین داد پاسخ پشنگ،	که:« افراسیاب، آن دلاور نهنگ،
	یکی نرٌه شیر است، روزِ شکار؛	یکی پیل جنگی، گهِ کارزار.
100	نبیره که کین ِ نیا را نجُست،	سَزد گر نباشد نژادش درست.
	تو را نیز با او بباید شدن؛	به هر نیک و بد، رای فرٌخ زدن.
	چو از دامنِ ابر چین کم شود،	بیابان سراسر پر از نم شود؛
	چراگاهِ اسبان شود کوه و دشت؛	گیاهان ز یالِ یلان برگذشت؛
	جهان، سر به سر، سبز گردد ز خوید،	به هامون سراپرده باید کشید.
105	دلِ شاد بر سبزه و گل بَرید؛	سپه را همه سوی آمل بَرید.
	دهستان و گرگان همه زیرِ نعل،	بکوبید؛ وز خون، کنید آب لعل.
	منوچهر از آن جایگه، جنگجوی،	به کینه سویِ تور بنهاد روی.
	سپه را جز این نیست ز ایران پناه؛	از آن روی، جنبید مُهر و کلاه.
	بکوشید با قارنِ رزم زن؛	دگر گُرد گرشاسب، ز آن انجمن؛
110	مگر دست یابید، بر دشت کین،	بر آن دو سرافرازِ ایران زمین.
	نیاکان ما را روان خُوش کنید؛	دلِ بد سگالان پر آتش کنید.»
	چنین گفت با نامور نامجوی،	که: «من خون ز کین اندر آرم به جوی».
	چو دشت از گیا گشت چون پرنیان،	ببستند گُردان ِ توران میان؛
	سپاهی بیامد زِ ترکان و چین	هم از گُرزدارانِ خاور زمین.
115	سپه را میان و کرانه نبود؛	همان بختِ نوذر جوانه نبود.
	چو لشکر به نزدیکِ جیحون رسید،	خبرِ نزدِ شاهِ همایون رسید.
	سپاه و جهاندار بیرون شدند؛	ز کاخ همایون به هامون شدند.
	به راه دَهستان نهادند روی؛	سپهدارشان قارن ِ رزم جوی.
	شهنشهاه نوذر پسِ پشتِ اوی؛	جهانی، سراسر، پر از گفت و گوی.
120	چو لشکر به پیش دهستان رسید،	چنان شد که خورشید شد ناپدید
	سراپردۀ نوذرِ شهریار،	کشیدند بر دشت، پیش حصار.
	خود اندر دهستان نیاراست جنگ	بر این ، بر نیامد فراوان درنگ،
	که افراسیاب، اندر ایران زمین،	دو سالار کردش ز ترکان گُزین:
	شماساس و دیگر خروزانِ گُرد،	ز لشکر، سواران بدیشان سپرد.
125	ز جنگاوران، مرد چون سی هزار	برفتند، شایستۀ کارزار.
	سوی زاولستان نهادند روی؛	زکینه، به دستان نهادند روی.
	خبر شد که:«سام نریمان بمُرد؛	همی دخمه سازد وٌرا زالِ گرد».
	از آن، سخت شادان شد افراسیاب	بدید آنکه بخت اندر آمد به خواب
	بیامد؛ چو پیش دهستان رسید؛	برابر، سرا پرده‌ای برکشید.
130	سپه را که دانست کردن شمار؛	تو شو؛ چارصد بار بشمر هزار.
	بجوشید گفتی همه ریگ و شَخ	بیابان سراسر، کشیدند نخ.
	ابا شاه نوذر صد و چل هزار	همانا که بودند جنگی سوار.
	به لشگر نگه کرد افراسیاب؛	هیونی برافگند، هنگام خواب.
	یکی نامه بنوشت سویِ پشنگ؛	که:« جُستیم نیکی و آمد به چنگ.
135	همه لشکر نوذر ار بشمَریم،	شکارند چونان کجا بشکَریم.
	دگر، سام رفت از پسِ شهریار؛	همانا نیاید بدین کارزار.
	سُتودان همی سازدش زال زر؛	ندارد، مر این جنگ را، پای و بر.
	مرا بیم از او بُد، به ایران زمین،	چو او شد، ز ایران بجوییم کین.
	همانا شماساس در نیمروز،	نشسته است با تاجِ گیتی فروز.
140	به هر کار هنگام جُستن نکوست؛	زدن رای با مردِ هشیار و دوست.
	چو کاهل شود مرد، هنگام کار،	از آن پس، نیابد چنان روزگار».
	هیون تکاور بر آورد پَر؛	بشد نزد سالارِ خورشید فر.

 64:زنا رفتن:پیش رفتن ،رونق و رواج یافتن

 64:بدگمان:کنایه ای ایما از پشنگ

66:زادشم:نیای افراسیاب پدر پشنگ 

66:تیز دم بر زدن:  آه تند واز روی خشم

۶۹-۷۰:ارجاسب و گرسیوزو بارمان و کلباد و ویسه همه بزرگان لشگر تورانیانند   

71: کین زیر دامن نهفتن:کنایه ای ایما از سخت پوشیده و نادیدن نهان داشتن 

73:جوشیدن مغز: آشفته و آسیمه شدن 

76:میان بستن:آماده انجام کار شدن

79:داوری کردن: دشمنی کردن- ستیز کردن 

80:مانیده : مانده 

83:وز او سایه گستده بر چند میل:بلندی بالایش آنچنان بر گزاف است که نشان از پیشینه ی دیو شناختی افراسیاب می توان شمرد. 

86:سر کسی به خورشید برآوردن:بزرگی و اعتبار بخشیدن به کسی ؛ مایه ی سرفرازی سربلندی و پیشرفت کسی شدن 

۱۰۶:گرگان و دهستان: گرگان نام کهن آن هیرکانیا-در پهلوی وورکان در تازی جرجان رود گرگان شهر را به دونیم می کرده است. در جهان باستان شهری بزرگ و آباد بوده است،تا بدانجا که بر پایۀ نام این شهر دریای خزر را دریای «گرگان» می نامیدند. 

دهستان: نام بوم و بری آباد نزدیک گرگان